ಸಾವಿಲ್ಲದ ಶರಣರು ಮಾಲಿಕೆ,'ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಸಂತ ತುಕಾರಾಮ'- ಡಾ.ಶಶಿಕಾಂತ್ ಪಟ್ಟಣ -

ಶರಣ ಸಂಗಾತಿ

ಸಾವಿಲ್ಲದ ಶರಣರು ಮಾಲಿಕೆ

ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಸಂತ ತುಕಾರಾಮ

ಡಾ.ಶಶಿಕಾಂತ್ ಪಟ್ಟಣ

ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ ಮಹಾರಾಜ್ ಇದನ್ನು ತುಕಾ, ತುಕೋಬರಾಯ, ತುಕೋಬಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಗತಿಪರ ತೀವ್ರತನವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು , 17 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ದೇಹು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಮರಾಠಿ ಸಂತರಾಗಿದ್ದರು . ಪಂಢರಪುರದ ವಿಠ್ಠಲನ ಭಕ್ತರಾದ ಇವರು ಅಭಂಗ ಎಂಬ ಭಕ್ತಿ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ , ಇದು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ, ಅವರ ಅನೇಕ ಕವಿತೆಗಳು ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಣೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ .

ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ
—————————————–

ತುಕಾರಾಂ ತನ್ನ ಐಹಿಕ ಜೀವನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ (ವಿಠ್ಠಲನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ) ವಾಸಸ್ಥಾನವಾದ ವೈಕುಂಠಕ್ಕೆ ಹೊರಟುಹೋದನೆಂದು ಕಟ್ಟು ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ . ಅಂದಿನ ಸಂಪ್ರದಾಯಿಗಳು ಅವರನ್ನು ಕೊಲೆ ಮಾಡಿ ದೇಹೂವಿನ ಇಂದ್ರಾಯಣಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಎಸೆದರು ಎಂದು ಜನರ ಅಭಿಮತಗಳು.
ಅವರು ಜೀವಿತ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಭಕ್ತಿ ಆರಾಧನೆ, ಸಮುದಾಯ ಕೀರ್ತನೆಗಳು (ಗಾಯನದೊಂದಿಗೆ ಗುಂಪು ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳು) ಮತ್ತು ಅಭಂಗ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಇವರು ವಾಣಿ ವಾಣಿಕರು ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥರು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು. ವ್ಯಾಪಾರ ಇವರ ಮನೆಯ ಕಸಬಾಗಿತ್ತು . ಇವರು ಲಿಂಗಾಯತ ಬಣಜಿಗರೆಂತಲೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ತುಕಾರಾಂ ತಮ್ಮ ಕಿರಾತಗಳು ಮತ್ತು ಅಭಂಗಗಳಿಂದ ಸಮಾಜ, ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಜರ ತಪ್ಪುಗಳ ದುಷ್ಟತನವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದರು . ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು. ಮಾಂಬಾಜಿ ಎಂಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ತುಕಾರಾಮರಿಗೆ ತುಂಬಾ ಕಿರುಕುಳ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದನು, ಅವರು ದೇಹುದಲ್ಲಿ ಮಠವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು . ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂ ಅವರಿಗೆ ಅವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪೂಜೆ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ನೀಡಿದರು, ಆದರೆ ತುಕಾರಾಂ ಅವರು ಹಳ್ಳಿಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಗೌರವವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದನ್ನು ನೋಡಿ ತುಕಾರಾಂ ಬಗ್ಗೆ ಅಸೂಯೆ ಪಟ್ಟರು. ಒಮ್ಮೆ ತುಕಾರಾಮನಿಗೆ ಮುಳ್ಳಿನ ಕೋಲಿನಿಂದ ಹೊಡೆದನು. ಅವರು ತುಕಾರಾಂ ವಿರುದ್ಧ ಅಸಭ್ಯ ಭಾಷೆ ಬಳಸಿದರು. ನಂತರ ಮಾಂಬಾಜಿ ಕೂಡ ತುಕಾರಾಂನ ಅಭಿಮಾನಿಯಾದರು. ಅವನು ತುಕಾರಾಮರ ಪಟ್ಟದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಯಾದನು.

ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ 1650 ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅಭ್ಯಾಸಗಳು
——————————————

ತನ್ನ ಅಭಂಗಗಳ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ , ತುಕಾರಾಮನು ತನ್ನ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ ಇತರ ನಾಲ್ಕು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಪದೇ ಪದೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾನೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಹಿಂದಿನ ಭಕ್ತಿ ಸಂತರು ನಾಮದೇವ್ , ಜ್ಞಾನೇಶ್ವರ್ , ಕಬೀರ್ ಮತ್ತು ಏಕನಾಥ್ .20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ವೈಚಾರಿಕ -ಆಧಾರಿತ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ, ಅವರ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ ಅಥವಾ ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅವನು ದ್ವೈತವಾದಿ [ವೇದಾಂತ] ಮತ್ತು ದೇವರು ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದ ಒಂದು ಅದ್ವೈತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ನಡುವೆ ಆಂದೋಲನ ಮಾಡುತ್ತಾರೇ , ಈಗ ವಿಷಯಗಳ ಸರ್ವಧರ್ಮದ ಯೋಜನೆಗೆ ವಾಲುತ್ತಾನೆ, ಈಗ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ರಾವಿಡೆನ್ಶಿಯಲ್ಗೆ ವಾಲುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನು ಅವುಗಳನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಅವರು ವಿಶ್ವರೂಪದ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವರು ತನ್ನ ಆರಾಧಕರ ಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೇ . ಅಂತೆಯೇ, ಅವರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನಂಬಿಕೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯ: ‘ನಮ್ಮ ನಂಬಿಕೆಯೇ ನಿನ್ನನ್ನು ದೇವರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ’ ಎಂದು ಅವನು ತನ್ನ ವಿಠ್ಠಲನಿಗೆ ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಹೇಳುತ್ತಾರೇ .

ತುಕಾರಾಂ ಅವರ 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಅಂತ್ಯದ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಅವರ ಅಭಂಗ ಕಾವ್ಯದ ಅನುವಾದಗಳು ಅವರ ಸರ್ವಧರ್ಮೀಯ ವೇದಾಂತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತವೆ. ತುಕಾರಾಮನ ಅಭಂಗ 2877, ನಿಂಬಾಳದ ಶ್ರೀ ಗುರುದೇವ್ ರಾನಡೆ ಅವರು ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ, “ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಭಗವಂತನಿಂದ ತುಂಬಿದೆ ಎಂದು ವೇದಾಂತ ಹೇಳಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ ವಿಜ್ಞಾನಗಳು ದೇವರು ಇಡೀ ಜಗತ್ತನ್ನು ತುಂಬಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿವೆ. ಪುರಾಣಗಳು ನಿಸ್ಸಂದಿಗ್ಧವಾಗಿ ಹೊಂದಿವೆ. ಭಗವಂತನ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದನು, ಪ್ರಪಂಚವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅತೀಂದ್ರಿಯವಾಗಿ ನಿಂತಿರುವ ಸೂರ್ಯನಂತೆ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಅಶುದ್ಧವಾಗಿ ಆಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಸಂತರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಿದ ವಿವಾದವನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮರಾಠಿ ಜನರಲ್ಲಿ, ತುಕಾರಾಂ ಆದಿ ಶಂಕರರ ಮಾನಿಸ್ಟಿಕ್ ವೇದಾಂತ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಚಂದಾದಾರರಾಗಿದ್ದಾರೆ . ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಅವರು ತುಕಾರಾಂಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಅಭಂಗ 300, 1992 ಮತ್ತು 2482 ಆದಿ ಶಂಕರರ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ಗಮನಿಸುತ್ತಾರೆ:

ಉಪ್ಪನ್ನು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕರಗಿಸಿದಾಗ, ಅದು ಏನು ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ?
ಹೀಗೆ ನಾನು ನಿನ್ನೊಂದಿಗೆ [ವಿಠ್ಠಲ, ದೇವರು] ಸಂತೋಷದಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದೇನೆ ಮತ್ತು ನಿನ್ನಲ್ಲಿ ನನ್ನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದೇನೆ.
ಬೆಂಕಿ ಮತ್ತು ಕರ್ಪೂರವನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದಾಗ, ಕಪ್ಪು ಶೇಷವು ಉಳಿದಿದೆಯೇ?
ತುಕಾ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ನೀನು ಮತ್ತು ನಾನು ಒಂದೇ ಬೆಳಕು. ಇದು ಶರಣರ ಉರಿಯುಂಡ ಕರ್ಪುರ ಎಂಬ ವಚನದ ಆಧಾರಿತ ರಚನೆಯಾಗಿರ ಬಹುದು.

- ತುಕಾರಾಂ ಗಾಥಾ, 2482, ಆರ್ ಜಿ ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಅವರಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ
ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿದ್ವಾಂಸರು ತುಕಾರಾಂಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಇತರ ಅಭಂಗಗಳು ಏಕತಾವಾದವನ್ನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಾರೆ , ಭಂಡಾರ್ಕರ್ ಅವರ ಅನುವಾದದ ಪ್ರಕಾರ, ತುಕಾರಾಂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, “ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಪ್ರೀತಿಯಿಲ್ಲದೆ ಏಕತಾವಾದವನ್ನು ವಿವರಿಸಿದಾಗ, ವಿವರಿಸುವವರು ಮತ್ತು ಕೇಳುವವರು ತೊಂದರೆಗೊಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ದುಃಖಿತರಾಗುತ್ತಾರೆ. ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಬ್ರಹ್ಮ ಎಂದು ಕರೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಎಂದಿನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತಾನೆ. ಮಾತನಾಡಬಾರದು ಮತ್ತು ವೇದಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಧರ್ಮದ್ರೋಹಿ ಮಾತನಾಡುವ ನಾಚಿಕೆಯಿಲ್ಲದವನು ಪವಿತ್ರ ಪುರುಷರಲ್ಲಿ ಅಪಹಾಸ್ಯಕ್ಕೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.

ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ನಿಜವಾದ ತಾತ್ವಿಕ ನಿಲುವುಗಳ ಕುರಿತಾದ ವಿವಾದವು ಅವರಿಗೆ ಹೇಳಲಾದ ಕವಿತೆಗಳ ದೃಢೀಕರಣದ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಂದ ಜಟಿಲವಾಗಿದೆ, ಅವರ ಅಭಂಗ್ ಕವಿತೆಗಳ ಅಪಾರ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳ ಆವಿಷ್ಕಾರ ಮತ್ತು ತುಕಾರಾಂ ಅವರು ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ಬರೆದಿಲ್ಲ, ಅವುಗಳನ್ನು ಜನರು ನಂತರ ದಿನದಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಟ್ಟು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇತರರು ಸ್ಮರಣೆಯಿಂದ ತುಕಾರಾಮರ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಟ್ಟರು ಅವರ ಭಕ್ತರು .

ತುಕಾರಾಂ ಯಾಂತ್ರಿಕ ವಿಧಿಗಳು, ಆಚರಣೆಗಳು, ತ್ಯಾಗಗಳು, ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಬದಲಿಗೆ ಭಕ್ತಿಯ ನೇರ ರೂಪವನ್ನು (ಭಕ್ತಿ) ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು.

ಕೀರ್ತನೆ
———————-
ತುಕಾರಾಂ ಅವರು ಕೀರ್ತನೆಯನ್ನು ಸಂಗೀತದ ಪ್ರೇರಿತ, ಸಮುದಾಯ-ಆಧಾರಿತ ಗುಂಪು ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ನೃತ್ಯ ರೂಪವಾಗಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು . ಅವರು ಕೀರ್ತನೆಯನ್ನು ಭಕ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಲಿಯುವ ಸಾಧನವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಭಕ್ತಿ ಸ್ವತಃ. ತುಕಾರಾಂ ಪ್ರಕಾರ ಕೀರ್ತನೆಯಲ್ಲಿನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅರ್ಹತೆಯೆಂದರೆ ಅದು ಭಕ್ತನಿಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಇತರರಿಗೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಳು
——————————————

ತುಕಾರಾಂ ಲಿಂಗ ತಾರತಮ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ಶಿಷ್ಯರು ಮತ್ತು ಭಕ್ತರನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಅವರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಕ್ತರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮಹಿಳೆ ಬಹಿನಾ ಬಾಯಿ , ಭಕ್ತಿ ಮಾರ್ಗ ಮತ್ತು ತುಕಾರಾಂನನ್ನು ತನ್ನ ಗುರುವಾಗಿ ಆರಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ತನ್ನ ಗಂಡನ ಕೋಪ ಮತ್ತು ನಿಂದನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಳು .

ತುಕಾರಾಂ ಅವರು ಬೋಧಿಸಿದರು, ರಾನಡೆ, “ಜಾತಿಯ ಅಹಂಕಾರವು ಯಾವುದೇ ಮನುಷ್ಯನನ್ನು ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಲಿಲ್ಲ”, “ವೇದಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ದೇವರ ಸೇವೆಗೆ ಜಾತಿಗಳು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿವೆ”, “ಜಾತಿಗಳು ಮುಖ್ಯವಲ್ಲ, ಅದು ದೇವರದು” ಮುಖ್ಯವಾದ ಹೆಸರು”, ಮತ್ತು “ದೇವರ ನಾಮವನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವ ಬಹಿಷ್ಕಾರವು ಅವನಲ್ಲಿ ಶಾಂತತೆ, ಸಹನೆ, ಸಹಾನುಭೂತಿ ಮತ್ತು ಧೈರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ”.

ವಾರಕರಿ-ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂನ ಸ್ವೀಕಾರ, ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಸುಧಾರಣೆಯ ಪಾತ್ರವು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಲಿಂಗ ಹಂಚಿಕೆಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಡೇವಿಡ್ ಲೊರೆನ್ಜೆನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಶೂದ್ರ ವರ್ಣದ ತುಕಾರಾಂ, ಒಂಬತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಲ್ಲದವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು, ವಾರಕರಿ-ಸಂಪ್ರದಾಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಸಂತರೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಇಪ್ಪತ್ತೊಂದರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು . ಉಳಿದವರಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರ ಜಾತಿ ಮೂಲಗಳು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಜನಿಸಿದ ನಾಲ್ಕು ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಸಂತರೆಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಾರಕರಿ-ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸುಧಾರಣೆಯ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಈ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟಾರೆ ಚಳುವಳಿಯ ಭಾಗವಾಗಿ ನೋಡಬೇಕು ಎಂದು ಲೊರೆನ್ಜೆನ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ತುಕಾರಾಂ ಚಿತ್ರಿಸುವ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆಚೀಟಿ (2002)

ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು
————————————
ಪುಣೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಬಳಿಯ ದೇಹುದಲ್ಲಿರುವ ಗಾಥಾ ದೇವಾಲಯವು ತುಕಾರಾಮನ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಎರಡು ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಅವರ ಕವನವನ್ನು ಅದರ ಗೋಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಮೆಟ್ರಿಕ್ (ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಓವಿ ಮೀಟರ್), ಸರಳ, ನೇರವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮರಾಠಿ ಪ್ರಕಾರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಆಳವಾದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಷಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಬೆಸೆಯುತ್ತದೆ.

ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಕೆಲಸವು ಜಾನಪದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಅನೌಪಚಾರಿಕ ಪದ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ, ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅವರ ಪೂರ್ವವರ್ತಿಗಳಾದ ಜ್ಞಾನದೇವ ಅಥವಾ ನಾಮದೇವ್ ಅವರಂತಹ ಆಲೋಚನೆಯ ಆಳವನ್ನು ಶೈಲಿಯ ಅನುಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.

ತನ್ನ ಒಂದು ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ, ತುಕಾರಾಂ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಮೂರ್ಖ, ಗೊಂದಲಮಯ, ಕಳೆದುಹೋದ, ಏಕಾಂತವನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುವವನು ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ ಏಕೆಂದರೆ ನಾನು ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಬೇಸತ್ತಿದ್ದೇನೆ, ನನ್ನ ಪೂರ್ವಜರು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಂತೆಯೇ ವಿಠ್ಠಲನನ್ನು (ವಿಷ್ಣು) ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಆದರೆ ನನಗೆ ಅವರ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ಕೊರತೆಯಿದೆ. ಮತ್ತು ನನ್ನಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರವಾದದ್ದೇನೂ ಇಲ್ಲ.

ತುಕಾರಾಂ ಗಾಥಾ ಅವರ ಕೃತಿಗಳ ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಯ ಸಂಕಲನವಾಗಿದ್ದು, ಬಹುಶಃ 1632 ಮತ್ತು 1650 ರ ನಡುವೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಭಂಗ ಗಾಥಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ , ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಸುಮಾರು 4,500 ಅಭಂಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತದೆ . ಅಧಿಕೃತವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾದ ಕವಿತೆಗಳು ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯ ಮಾನವ ಭಾವನೆಗಳು ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ, ಕೆಲವು ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ, ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ಪ್ರವೃತ್ತಿಯ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷದ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ – ಜೀವನ, ಕುಟುಂಬ, ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ನಿವೃತ್ತಿ ಬಗ್ಗೆ ಉತ್ಸಾಹ – ತ್ಯಜಿಸುವ ಬಯಕೆ, ವೈಯಕ್ತಿಕ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡುವುದು, ಮೋಕ್ಷ .

ತುಕಾರಾಮನ ಅಭಂಗ ಗಾಥಾಗಳ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಸಂಕಲನಗಳಿವೆ ಎಂದು ರಾನಡೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ತುಕಾರಾಂ ಗಾಥಾದ ಹಲವಾರು ಅಸಮಂಜಸ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ತಿಳಿದಿವೆ, ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರು ತುಕಾರಾಮ್‌ಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕವಿತೆಗಳು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿವೆ ಎಂದು ಅನುಮಾನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಪತ್ತೆಯಾದ ಎಲ್ಲಾ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಲ್ಕನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಲೇಬಲ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ: ದೇಹು ಎಂಎಸ್ , ಕಡುಸಾ ಎಂಎಸ್ , ಟಾಲಿಜನ್ ಎಂಎಸ್ ಮತ್ತು ಪಂಢರಪುರ ಎಂಎಸ್ . ಇವುಗಳಲ್ಲಿ, ದೇಹು ಎಂ ಎಸ ಅನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ತುಕಾರಾಮನ ಮಗ ಮಹಾದೇವನ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ , ಆದರೆ ಇದು ನಿಜವೆಂದು ಯಾವುದೇ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿಲ್ಲ.

ತುಕಾರಾಂ ಕವಿತೆಗಳ ಮೊದಲ ಸಂಕಲನವನ್ನು ಆಧುನಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಕಾಶ್ ಪ್ರಕಾಶಕರು 1869 ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರದ ಬಾಂಬೆ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಯಿಂದ ಸಹಾಯಧನ ನೀಡಲಾಯಿತು . 1869 ರ ಆವೃತ್ತಿಯು ಗಮನಿಸಿದೆ, “ಸಂಕಲನವು ಅವಲಂಬಿಸಿರುವ ಕೆಲವು [ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ] ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳನ್ನು ‘ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ’, ‘ಮತ್ತಷ್ಟು ಸರಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ’ ಮತ್ತು ‘ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ’.” ತುಕಾರಾಂನ ಮರಣದ ನಂತರ ಸುಮಾರು 200 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಈ ಡಾಕ್ಟರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಪುನಃ ಬರೆಯುವಿಕೆಯು ತುಕಾರಾಂನ ಕವಿತೆಗಳ ಆಧುನಿಕ ಸಂಕಲನವು ತುಕಾರಾಂ ನಿಜವಾಗಿ ಯೋಚಿಸಿದ ಮತ್ತು ಹೇಳಿದ ಮತ್ತು ದಾಖಲೆಯ ಐತಿಹಾಸಿಕತೆಯನ್ನು ನಿಷ್ಠೆಯಿಂದ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ. ತಿಳಿದಿರುವ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳು ಕಾಲಾನುಕ್ರಮವಿಲ್ಲದೆ, ಯಾದೃಚ್ಛಿಕವಾಗಿ ಚದುರಿದ ಸಂಗ್ರಹಗಳಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ತಿಳಿದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಇತರ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರದ ಕೆಲವು ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಪುಸ್ತಕಗಳು ಮತ್ತು ಅನುವಾದಗಳು
—————————-
18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಕಾರ ಮಹಿಪತಿ , ಅನೇಕ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿ ಸಂತರ ಜೀವನದ ನಾಲ್ಕು ಸಂಪುಟಗಳ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂ ಅವರನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮಹಿಪತಿಯವರ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ಜಸ್ಟಿನ್ ಅಬಾಟ್ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ತುಕಾರಾಂ ಗಾಥಾದಿಂದ ಸುಮಾರು 3,700 ಕವಿತೆಗಳ ಅನುವಾದವನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ನಲ್ಲಿ ಮೂರು ಸಂಪುಟಗಳಲ್ಲಿ 1909 ಮತ್ತು 1915 ರ ನಡುವೆ ಫ್ರೇಸರ್ ಮತ್ತು ಮರಾಠೆ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. 1922 ರಲ್ಲಿ, ಫ್ರೇಸರ್ ಮತ್ತು ಎಡ್ವರ್ಡ್ಸ್ ಅವರ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಕವಿತೆಗಳ ಕೆಲವು ಅನುವಾದಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದರು. 1956 ರಲ್ಲಿ ಡೆಲ್ಯೂರಿ, ತುಕಾರಾಂನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಪರಿಚಯದೊಂದಿಗೆ ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಕವಿತೆಯ ಆಯ್ದ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಫ್ರೆಂಚ್ ಅನುವಾದವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು (ಡೆಲೂರಿ ಅವರನ್ನು ತೌಕಾರಾಂ ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿಸುತ್ತಾರೆ ).

ಅರುಣ್ ಕೋಲಾಟ್ಕರ್ ಅವರು 1966 ರಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂ ಕವಿತೆಗಳ ನವ್ಯ ಅನುವಾದಗಳ ಆರು ಸಂಪುಟಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ರಾನಡೆ ಅವರು ವಿಮರ್ಶಾತ್ಮಕ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಆಯ್ದ ಅನುವಾದವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ದಿಲೀಪ್ ಚಿತ್ರೆ ಅವರು ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಬರಹಗಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಸೇಸ್ ತುಕಾ ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ 1994 ರಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು . ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವನಗಳನ್ನು ಡೇನಿಯಲ್ ಲಾಡಿನ್ಸ್ಕಿ ಅನುವಾದಿಸಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಚಂದ್ರಕಾಂತ್ ಕಲೂರಾಮ್ ಮ್ಹಾತ್ರೆ ಅವರು ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಆಯ್ದ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ, ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ನೂರು ಕವಿತೆಗಳು ಎಂದು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ .

ಪರಂಪರೆ
———————–
ತುಕಾರಾಮನ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಪಾದುಕಾವನ್ನು (ಹೆಜ್ಜೆಗಳನ್ನು) ಹಿಡಿದುಕೊಂಡು ಪಾಲ್ಕಿ ಮೆರವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ವಾರಕರಿಗಳು ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಪಂಢರಪುರದ ವಿಠ್ಠಲನ ಕೇಂದ್ರ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸುತ್ತಾರೆ .

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಮರ ಅಭಂಗಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ
—————————————————————————————–
ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಅಭಂಗಗಳು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಭಾಗವಾಯಿತು. ವಾರಕರಿಗಳು, ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನರು ಅವರ ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಕವಿತೆಗಳು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಗ್ರಾಮಾಂತರದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿದೆ.
ಅವತಾರವಾಗಿದ್ದು , ಕೃಷ್ಣನೊಂದಿಗೆ ಸಿಂಕ್ರೊನಸ್ ಆದರೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ. ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಕೃತಿಗಳು, ಸಂತರಾದ ಜ್ಞಾನದೇವ್, ನಾಮದೇವ್ ಮತ್ತು ಏಕನಾಥ್ ಅವರ ಜೊತೆಗೆ, ಮೋಹನ್ ಲಾಲ್ ಅವರು ವಾರಕರಿ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಪ್ಯಾನ್-ಇಂಡಿಯನ್ ಭಕ್ತಿ ಸಾಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿದ ಕೀರ್ತಿಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ರಿಚರ್ಡ್ ಈಟನ್ ಪ್ರಕಾರ, 14 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಪ್ರದೇಶವು ದೆಹಲಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಾಗ , 17 ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ, ತುಕಾರಾಂ ಮತ್ತು ಅವರ ಕವಿ-ಪೂರ್ವವರ್ತಿಗಳ ಪರಂಪರೆಯು “ಒಂದು ಆಳವಾಗಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಸಾಮೂಹಿಕ ಗುರುತಿಗೆ ಧ್ವನಿ ನೀಡಿತು. ಮರಾಠಿ-ಭಾಷಿಕರು”. ದಿಲೀಪ್ ಚಿತ್ರೆ ಅವರು ತುಕಾರಾಂ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿ ಚಳವಳಿಯ ಸಂತರ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ , ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ-ಮುಸ್ಲಿಂ ಯುದ್ಧಗಳು, “ಹಂಚಿಕೊಂಡ ಧರ್ಮದ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಧರ್ಮವನ್ನು ಹಂಚಿಕೆಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರೇ ಮರಾಠರನ್ನು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಬಂಧಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಮೊಘಲರು ಯಾವುದೇ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಅಲ್ಲ ಆದರೆ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗುರುತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ.

ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ಸಂತ ತುಕಾರಾಮರ ಪ್ರಭಾವ
—————————————————————————–
ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿಯವರು 20 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ತಮ್ಮ ಅಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಚಳುವಳಿಗಾಗಿ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಯೆರವಾಡ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಬಂಧಿತರಾಗಿದ್ದಾಗ , ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು , ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿ ಕವಿ-ಸಂತರ ಕವಿತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಓದಿದರು ಮತ್ತು ಅನುವಾದಿಸಿದರು.

ಸಂತತ್ವವನ್ನು ಅಂಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಬಾರದು,
ಅಲೆದಾಡಲು ಅಥವಾ ಬೀರುಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಮರುಭೂಮಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಬಾರದು. ಇದು ಸಂಪತ್ತಿನ ರಾಶಿಗೆ ಸಿಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅದು ಮೇಲಿನ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ, ಕೆಳಗಿನ ಭೂಮಿಯ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿಲ್ಲ.
ತುಕಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ:

ಇದು ಜೀವನದ ಚೌಕಾಶಿ, ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಹೊಂದಲು ನೀವು ನಿಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ನೀಡದಿದ್ದರೆ, ಮೌನವಾಗಿರುವುದು ಉತ್ತಮ.

ಅಂತ್ಯವಿಲ್ಲದ ವೇದಗಳ ಸಾರ ಹೀಗಿದೆ:
—————————————————
ದೇವರ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಹುಡುಕುವುದು ಮತ್ತು ಆತನ ಹೆಸರನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಹೃದಯದಿಂದ ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿ. ಎಲ್ಲ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಸಂಕಲ್ಪಗಳ ಫಲವೂ ಒಂದೇ. ತುಕಾರಾಮ ಹೇಳುತ್ತಾರೇ . ಹದಿನೆಂಟು ಪುರಾಣಗಳ ಭಾರವೂ ಒಂದೇ. ಪುಣ್ಯವು ಇತರರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವುದು, ಇತರರಿಗೆ ಹಾನಿ ಮಾಡುವುದರಲ್ಲಿ ಪಾಪವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಕೆಯಾಗುವ ಜೋಡಿ ಇನ್ನೊಂದಿಲ್ಲ. ಸತ್ಯವೊಂದೇ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ; ಅಸತ್ಯವು ಬಂಧನವಾಗಿದೆ, ಅಂತಹ ರಹಸ್ಯವಿಲ್ಲ. ಒಬ್ಬರ ತುಟಿಯಲ್ಲಿ ದೇವರ ಹೆಸರು ಸ್ವತಃ ಮೋಕ್ಷವಾಗಿದೆ, ಹೆಸರನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸುವುದು ವಿನಾಶವಾಗಿದೆ. ಒಳ್ಳೆಯವರ ಒಡನಾಟವೇ ಸ್ವರ್ಗ, ಉದಾಸೀನವೇ ನರಕ. ತುಕಾ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ: ಯಾವುದು ಒಳ್ಳೆಯದು ಮತ್ತು ಯಾವುದು ಹಾನಿಕರ ಎಂಬುದು ಇದರಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ, ಜನರು ಏನನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿ.

- ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ,
——————————————————————————–
ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ – ಕೇಶವ ಹೆಡ್ಗೆವಾರ್ ಅವರ ಮೇಲೆ ಆಳವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಹಿಂದಿನ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ನಂತರದ ಲೆಟರ್‌ಹೆಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಏಪ್ರಿಲ್ 6, 1940 ರ ಅಂತಹ ಒಂದು ಪತ್ರವು “ದಯಾ ತಿಚೆ ನಾನ್ವಾ ಭೂತಾಂಚೆ ಪಾಲನ್, ಆನಿಕ್ ನಿರ್ದಲನ್ ಕಂಟ್ಕಾಚೆ” ಎಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅಂದರೆ ಸಹಾನುಭೂತಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಿಗಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಹಾನಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ತುಕಾರಾಂಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳು

ತುಕಾರಾಂಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳು

ಇಂದು

ಇಂದು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ದೇಹುವಿನಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಮನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸ್ಥಳಗಳು:

ತುಕಾರಾಂ ಮಹಾರಾಜ್ ಜನ್ಮ ಸ್ಥಾನ ದೇವಾಲಯ, ದೇಹು – ತುಕಾರಾಂಜಿ ಜನಿಸಿದ ಸ್ಥಳ, ಅದರ ಸುತ್ತಲೂ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಂತರ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು
ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ ವೈಕುಂಠಸ್ತಾನ್ ದೇವಾಲಯ, ದೇಹು – ಅಲ್ಲಿಂದ ತುಕಾರಾಂಜಿ ತಮ್ಮ ಮಾರಣಾಂತಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ವೈಕುಂಠಕ್ಕೆ (ದೇವರ ನಿವಾಸ) ಏರಿದರು ಎಂಬುದು ಒಂದು ಕಲ್ಪನೆ .ಈ ದೇವಾಲಯದ ಹಿಂದೆ ಇಂದ್ರಾಯಣಿ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸುಂದರವಾದ ಘಾಟ್ ಇದೆ,
ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ ಮಹಾರಾಜ್ ಗಾಥಾ ಮಂದಿರ, ದೇಹು – ಆಧುನಿಕ ರಚನೆ; ತುಕಾರಾಮನ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಬೃಹತ್ ಕಟ್ಟಡ; ಗಾಥಾ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ, ತುಕಾರಾಂ ಮಹಾರಾಜರು ರಚಿಸಿದ ಸುಮಾರು 4,000 ಅಭಂಗ್‌ಗಳನ್ನು (ಶ್ಲೋಕಗಳು) ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.

ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ
——————————————————
ಸಂತ ತುಕಾರಾಂನ ಪೋಸ್ಟರ್ (1936).
ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂತರ ಕುರಿತು ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳು ತಯಾರಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳ ಸಹಿತ:

ತುಕಾರಾಂ (1921) ಶಿಂಧೆಯವರ ಮೂಕಿ ಚಿತ್ರ.
ಕಲಾನಿಧಿ ಪಿಕ್ಚರ್ಸ್‌ನ ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ (1921) ಮೂಕಿ ಚಿತ್ರ.
ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ (1936) – ತುಕಾರಾಂ ಕುರಿತಾದ ಈ ಚಲನಚಿತ್ರವನ್ನು ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ತುಂಬಿದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷದವರೆಗೆ ತೆರೆದ-ಪ್ರದರ್ಶನ ಮಾಡಲಾಯಿತುಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಗ್ರಾಮೀಣ ಜನರು ಅದನ್ನು ನೋಡಲು ಬಹಳ ದೂರದವರೆಗೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಬಿಎನ್ ರಾವ್ ಅವರಿಂದ ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ತುಕ್ಕರಂ (1938).
ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ (1963).
ಸಂತ ತುಕಾರಾಂ (1965) ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ
ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಭಕ್ತ ತುಕಾರಾಂ (1973).
ತುಕಾರಾಂ (2012) ಮರಾಠಿಯಲ್ಲಿ
ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಜೀವನವು ಭಾರತದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕಾಮಿಕ್ ಪುಸ್ತಕ ಸರಣಿಯಾದ ಅಮರ್ ಚಿತ್ರ ಕಥೆಯ 68 ನೇ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು .

ಬಾಲಭಾರತಿ ಅವರು ಮರಾಠಿ ಶಾಲೆಯ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ತುಕಾರಾಂ ಅವರ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು 2002 ರಲ್ಲಿ 100 ರೂಪಾಯಿ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು.

ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿ
——————————————
ಪಂಢರಪುರ ವಾರಿ – ತುಕಾರಾಮನ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ ಪಾಲ್ಖಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ವಾರ್ಷಿಕ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ
ಮಾನವೀಯ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಮೆರೆದ ಅಪ್ರತಿಮ ವಿಚಾರವಂತ ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಸಾವಿಲ್ಲದ ಶರಣರ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಧ್ರುವ ತಾರೆ ಎನಿಸುವ ಸಂತ ತುಕಾರಾಮರು ಅಜರಾಮರು,

ಆಕರಗಳು

1 ರಾನಡೆ 1994 , ಪುಟಗಳು 3–7.
2 ತುಲ್ಪುಲೆ & ಶೆಲ್ಕೆ 1992, ಪು. 148.
3 ಮೋಹನ್ ಲಾಲ್ (1993), ಎನ್‌ಸೈಕ್ಲೋಪೀಡಿಯಾ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಲಿಟರೇಚರ್: ಸಸೇ ಟು ಜೋರ್ಗೊಟ್, ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ, ಸೌತ್ ಏಷ್ಯಾ ಬುಕ್ಸ್,ISBN 978-9993154228, ಪುಟಗಳು 4403-4404
4 ಮ್ಯಾಕ್ಸಿನ್ ಬರ್ನ್‌ಸ್ಟನ್ (1988), ದಿ ಎಕ್ಸ್‌ಪೀರಿಯೆನ್ಸ್ ಆಫ್ ಹಿಂದೂಯಿಸಂ: ಎಸ್ಸೇಸ್ ಆನ್ ರಿಲಿಜನ್ ಇನ್ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಸ್ಟೇಟ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಆಫ್ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ ಪ್ರೆಸ್, ISBN 978-0887066627 , ಪುಟಗಳು 248-249
5 ಹಿಂದೂ ನೇಷನ್: ಮರಾಠಿ ಭಕ್ತಿ ಪ್ರದರ್ಶನ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆ, ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್,ISBN978-0199730834, ಪುಟ 62
——————————————————————–
ಡಾ ಶಶಿಕಾಂತ ಪಟ್ಟಣ ರಾಮದುರ್ಗ ಪುಣೆ