ಅಂಕಣ ಸಂಗಾತಿ

ಸಕಾಲ

ವರದಕ್ಷಿಣೆಯ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತ…ತಿಳಿದಷ್ಟು!

ವರದಕ್ಷಿಣೆಯ ಸುತ್ತ ಮುತ್ತ…ತಿಳಿದಷ್ಟು!

ಹೆಣ್ಣು ಹೆತ್ತವರ ಪಾಡು ಬರಿ ಕೂಡಿಟ್ಟು ಮಗಳ ಮದುವೆಗೆಂದು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶ್ರಮವಹಿಸಿ ದೇಹದಂಡನೆ ಮಾಡಿ ನಮ್ಮಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೆಂದು ಹಗಲುರಾತ್ರಿ ಚಿಂತಿಸುವ ಪರಿಪಾಟಲು ಒಂದೆಡೆಯಾದರೆ, ಹೆಣ್ಣಾ, ಒಂದ ಗಂಡು ಇರಬೇಕಿತ್ತೆಂದು ಮೂದಲಿಸುವವರ ನಡುವೆ ಬದುಕ ಕಟ್ಟಿ ಕಣ್ಣರೆಪ್ಪೆಯಂತೆ ಕಾಯ್ವ ಹೆತ್ತ ಕರುಳುಗಳ ಸಂಕಟ ಹೇಳತೀರದು.ಅದ್ಯಾಕೆ ಈ ಪಾಟಿ ಚಿಂತೆ? ಹೆಣ್ಣು ಹೆತ್ತರೆ ಮುಕ್ತಿಯಿಲ್ಲ,ಗಂಡು ಹೆತ್ತರೆ ಮಾತ್ರ ಮುಕ್ತಿ ಎಂಬ ಶಾಸ್ತ್ರ ಬೇರೆ.ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಇದು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿಲ್ಲವಾದರೂ,ಆಂತರಂಗಿಕ ನೈಜ ದರ್ಶನ ಮರೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾ? ಎಷ್ಟೋ ಕಂದಮ್ಮಗಳು ಜಗತ್ತನ್ನು‌ ಕಣ್ತೆರೆದು ನೋಡುವ ಮೊದಲೇ ಕಮರಿಹೋದ ಘಟನೆಗಳು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ನಡೆದುಬರುತ್ತಿರುವುದು ನಂಬಲರ್ಹ ಸತ್ಯವೆಂದು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ತಿಳಿದಿದೆ.

ಇದೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿ,ಅವಳನ್ನು ಯೋಗ್ಯ ಮನೆತನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ತಂದೆತಾಯಿಗಳ ಆಸೆ.ಸ್ಥಿತಿವಂತರಾದರೆ ತಮ್ಮ ಯೋಗ್ಯತೆ ಮರೆತು,ಅವರ ಅಂತಸ್ತಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ಹಾಗೂ ಬೇಡಿದಷ್ಟು ನಗದು ನೀಡಿ ಅದ್ದೂರಿಯಾಗಿ ಮದುವೆ ಮಾಡಿ,ಮಗಳ ಜೀವನೋಪಾಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮ್ಮ ಜೀವ ತೈದ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೇನು ಬರವಿಲ್ಲ. ಹೀಗಿದ್ದ ಮೇಲೆ ವರೋಪಚಾರದ ಹಣದ ಮೊತ್ತದ ನಿಂತಿದೆ ಕೊಡುವ ಹಾಗೂ ತಗೊಳ್ಳೊ ಸಂಬಂಧಗಳು. ಅದನ್ನು ಹೀಗೂ ಕರೆಯಬಹುದು.ವರದಕ್ಷಿಣೆಯ ಎಂದರೆ ತನ್ನ ವಧುವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಣವನ್ನು ವರನಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುವುದೆಂದು.ಇಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿ ಕೆಲವು ಜಾತಿಗಳ ವ್ಯಾಪಾರದಂತಾಗುತ್ತಿದೆ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿ ವಧುವಿನ ಬಡ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಹೊರೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ಅನೇಕ ಬಾರಿ ಹುಡುಗನ ಕಡೆಯಿಂದ ಬೇಡಿಕೆ ಈಡೇರದಿದ್ದರೆ, ಈ ವೈಫಲ್ಯದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಮದುವೆಯು ಥಟ್ಟನೆ ರದ್ದಾಗುತ್ತದೆ.ಮಾನಸಿಕವಾಗಿ ತೊಂದರೆಯಾಗುತ್ತದೆ.

ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದೆ. ವರದಕ್ಷಿಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿ ರುವ ಅನಿಷ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾನವ ನಾಗರಿಕತೆಯು ಹಳೆಯದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಪ್ರಪಂಚದ ಅನೇಕ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಹರಡಿದೆ. ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಲ್ಲಿಯೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣ ದಲ್ಲಿ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದಾಗ ವಧು ಮತ್ತು ಆಕೆಯ ಕುಟುಂಬದ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆಯು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.ಇದರಿಂದ ಮುಂದಾಗುವ ಪರಿಣಾಮ ನಕಾರಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಬೀರಿತು ಎಂಬುದನ್ನು ಮರೆತಂತಿದೆ. ಹಾಗಿದ್ದ ಮೇಲೆ ಈ ವರದಕ್ಷಿಣೆಯೆಂಬ ಪಿಡುಗು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ತಗುಲಿದ್ದು ಹೇಗೆಂಬುದನ್ನು ಅರಿತಷ್ಟು ಬದಲಾಗಬಹುದೇನೋ? ಅಥವಾ ಇದೆ ಸರಿಯೆಂದು ಅಪ್ಪಬಹುದೇನೋ…! ವರದಕ್ಷಿಣೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಅವಧಿಗಿಂತ ಹಿಂದಿನದಾಗಿದೆ. ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ವರದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ವಧುವಿನ ಪೋಷಕರು ಪಾವತಿಸಬೇಕಾದ ಹಣ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ

ವರದಕ್ಷಿಣೆಯ ಮೂಲಭೂತ ಉದ್ದೇಶವೆಂದರೆ ಅದು ತನ್ನ ಪತಿ ಮತ್ತು ಅವನ ಕುಟುಂಬದವರ ದುಷ್ಕೃತ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಹೆಂಡತಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆಯ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಮದುವೆಯ ನಂತರ ವಧು, ವರರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಜೀವನ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತೆಂಬ ಭಾವ ರೂಪ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಕಾರವು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಾಗ,ಮಹಿಳೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಥಿರಾಸ್ತಿ, ಭೂಮಿ ಅಥವಾ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಖರೀದಿಸಲು ಅನುಮತಿ ಇರಲಿಲ್ಲ

ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ವಧುವಿಗೆ ಆಕೆಯ ಪೋಷಕ ರು ಒದಗಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ಪುರುಷರು ಹೊಂದಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ತಮ್ಮ ಜೀವನವನ್ನು ಹೊಸ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವುದರಿಂದ ಮಹಿಳೆಯರು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುವಂತೆ ಇದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು,ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಎಂದರೆ ವಧುವಿನ ಕುಟುಂಬವು ವರ ಮತ್ತು ಅವನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ನಗದು, ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಆಸ್ತಿಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಉಡುಗೊರೆಗ ಳನ್ನು ನೀಡುವ ಅಭ್ಯಾಸವಾಗಿದೆ, ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಧುಗಳಿಗೆ ಶಾಪವೆಂದೆ ಹೇಳಬಹುದು. ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಮಹಿಳೆಯರ ವಿರುದ್ಧದ ಅನೇಕ ಅಪರಾಧಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ವಧು ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಈ ಅಭ್ಯಾಸವು ಒಡ್ಡುವ ವಿವಿಧ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನೆನೆದರೆ ಭಯ ಹುಟ್ಟಿಸುತ್ತೆ.

ವದುವಿನ ಕುಟುಂಬದ ಮೇಲೆ ಆರ್ಥಿಕ ಹೊರೆಯಂತು ಫಿಕ್ಸ.ಪ್ರತಿ ಹುಡುಗಿಯ ತಂದೆ ತಾಯಿ ಹುಟ್ಟಿದಾಗಿನಿಂದ ಅವಳ ಮದುವೆಗಾಗಿ ಉಳಿತಾಯ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮದುವೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಊಟೋಪಚಾರದವರೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಅವರ ಹೆಗಲ ಮೇಲಿರುವುದ ರಿಂದ ಮದುವೆಗಾಗಿ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಉಳಿಸುತ್ತಾರೆ.ಇದಲ್ಲದೆ, ಅವರು ವರ, ಅವರ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಂಬಂಧಿಕರಿಗೆ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಉಡುಗೊರೆಗಳನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಸಂಬಂಧಿಕರು ಮತ್ತು ಸ್ನೇಹಿತರಿಂದ ಹಣವನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇತರರು ಈ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಸಾಲವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.ವಧುವಿನ ಪೋಷಕರು  ಮಗಳ ಮದುವೆಗೆ ತುಂಬಾ ಖರ್ಚು ಮಾಡಿ, ಆಗಾಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಜೀವನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಅನೇಕ ಜನರು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಾಲದ ಅವ್ಯವಹಾರದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡು ತಮ್ಮ ಇಡೀ ಜೀವನವನ್ನು ಮರುಪಾವತಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಕಳೆಯುತ್ತಾರೆ.

ಯಾರ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಗಳು ಜನ್ಮ ಪಡೆದಿದ್ದಾಳೆಯೋ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ವರದಕ್ಷಿಣೆ ನೀಡುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಯೋಗ್ಯವಾದ ವಿವಾಹ ಸಮಾರಂಭವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ದಾರಿಯಿಲ್ಲ.‌ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೆಣ್ಣು ಮಗುವಿನ ಮದುವೆಗೆ ಹಣವನ್ನು ಠೇವಣಿ ಇಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಜನರು ಲಂಚ ಪಡೆಯುವುದು, ತೆರಿಗೆ ತಪ್ಪಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಅನ್ಯಾಯದ ಮಾರ್ಗಗಳಂತಹ ಅನೇಕ ಭ್ರಷ್ಟ ವಿಧಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಕೆಲವು ವ್ಯಾಪಾರ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅತ್ತೆಯು ಆಗಾಗ್ಗೆ ತನ್ನ ಸೊಸೆ ತಂದ ಉಡುಗೊರೆಯ ತನ್ನ ಸುತ್ತಲಿರುವ ಇತರ ವಧುಗಳು ತಂದ ಉಡುಗೊರೆ ಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ಕೀಳು ಎಂದು ಭಾವಿಸುವಂತೆ ವ್ಯಂಗ್ಯಭರಿತ ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಹುಡುಗಿಯರು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಭಾವನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಮಾನಸಿಕ ಖಿನ್ನತೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾರೆ.

ಕೆಲವು ಅತ್ತೆಯಂದಿರು ತಮ್ಮ ಸೊಸೆಯೊಂದಿಗೆ ಅನುಚಿತವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುವುದನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ಅವಮಾನಿಸುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಎಂದಿಗೂ ಬಿಡುವುದಿಲ್ಲ, ಕೆಲವು ಅಳಿಯಂದಿರು ತಮ್ಮ ಸೊಸೆಯನ್ನು ದೈಹಿಕವಾಗಿ ನಿಂದಿಸಲು ಹಿಂಜರಿಯುವುದಿಲ್ಲ. ವರದಕ್ಷಿಣೆಯ ಬಹುದೊಡ್ಡ ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಈಡೇರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಕಾರಣ ಮಹಿಳೆಯರನ್ನು ಕೊಂದು ಸುಟ್ಟು ಹಾಕಿರುವ ಹಲವು ಪ್ರಕರಣಗಳು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತಲೇ ಇವೆ.

ಹೆಣ್ಣು ಮಗುವನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಹೊರೆಯಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿಯೇ ಹೆಣ್ಣು ಭ್ರೂಣ ಹತ್ಯೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. 

ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಖಂಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸರಕಾರವು ವರದಕ್ಷಿಣೆ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹ ಅಪರಾಧ ಎಂಬ ಕಾನೂನನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿದೆ ಆದರೆ ದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಇನ್ನೂ ಅನುಸರಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಮತ್ತು ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳು ಬದುಕುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿದೆ.ಪೋಷಕರು ತಮ್ಮ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಅವರು ಬಯಸಿದ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಸಂತೋಷದಿಂದ ನೀಡುವ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಅವರ ಮೇಲೆ ಏನನ್ನೂ ಒತ್ತಾಯಿಸಬಾರದು. 

ವರದಕ್ಷಿಣೆ, ವಧುದಕ್ಷಿಣೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಬದಲು ಕುಟುಂಬಗಳು ನಿಸ್ವಾರ್ಥದಿಂದ ಗಂಡು,ಹೆಣ್ಣು ಒಂದೇ ನಾಣ್ಯದ ಎರಡು ಮುಖಗಳಿದ್ದಂತೆ ಪ್ರಕೃತಿ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ನೀಡಿದ ಈ ಸಂಪನ್ಮೂಲಕ್ಕೆ ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರದು.ಹೀಗಾಗಿ ಹಣದ ವ್ಯಾಮೋಹ ಹೆಣಕ್ಕೆ ಸಮವೆಂಬ ಸತ್ಯ ಮರೆತು ಬಾಳಿದರೆ ಅದು ಬದುಕಲ್ಲ…ಅವರು ನಮ್ಮಂತೆ ಎಂಬ ಭಾವ ಚಿಗುರಿಸಿದರೆ ಎಲ್ಲ ಒಳಿತು ಅಂಕೆ ಸಂಖ್ಯೆಗಳ ಮದ್ಯ ಜೀವನ ಬಲಿಯಾಗದಂತೆ ಕಾಯ್ವ ಹಕ್ಕು ಎಲ್ಲರದು.ಹೆಣ್ಣು ಗಂಡು ಮನೆಯ ನಂದಾದೀಪದಂತೆ ಬೆಳಗುತ್ತಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಒಂದು ಅರ್ಥ..

---

ಶಿವಲೀಲಾ ಹುಣಸಗಿ

ಊರು- ಯಲ್ಲಾಪುರ ತಾಲೂಕು,ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಯ ಸರಕಾರಿ ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆ ಅರಬೈಲ್ ದಲ್ಲಿ ಕಳೆದ ೨೪ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಶಿಕ್ಷಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಣೆ *ಪ್ರಕಟಿತ ಕೃತಿಗಳು- ಬಿಚ್ಚಿಟ್ಟಮನ,ಬದುಕಂದ್ರೆ ಹೀಗೇನಾ? ಅವಳಿ ಕವನಸಂಕಲನಗಳು. ಜಿಲ್ಲಾ ಕ.ಸಾ.ಪ ದ ಸಹ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿರುವೆ.ಜಿಲ್ಲಾ ಸಮ್ಮೆಳನದ ನಿರೂಪಕಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಿರುವೆ. ಸಂದ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು- ಅನುಪಮಾ ಸೇವಾ ಪುರಸ್ಕಾರ, ಹೆಮ್ಮೆಯ ಕನ್ನಡಿ,ನಾಡೋಜ ದೇ ಜ ಗೌಡ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಬೇಂದ್ರೆ ಕಾವ್ಯ ,ಆದರ್ಶ ಶಿಕ್ಷಕಿ,ಕನ್ನಡ ರತ್ನ,ಸಾಹಿತ್ಯ ರತ್ನ ಯುಗದರ್ಶಿನಿ ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ಇತ್ಯಾದಿ