" ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸನಗಳು : ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ". ವಿಜಯ್‌ ಅಮೃತ್‌ ರಾಜ್

ಕಾನೂನು ಸಂಗಾತಿ

ವಿಜಯ್‌ ಅಮೃತ್‌ ರಾಜ್

” ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸನಗಳು :

ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ”.

ಪರಿವಿಡಿ.

1) ಹಲ್ಮಡಿ ಶಾಸನ.
2) ತಾಳಗುಂದ ಶಾಸನ.
3) ಬಾದಾಮಿ ಶಾಸನ.
4) ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನ.
5) ಇಟಗಿ ಶಾಸನ.
6) ಗವಿಮಠ ಶಾಸನ.
7) ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ VI ರ ಶಾಸನ.

‘ಹಲ್ಮಡಿ ಶಾಸನ; ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ.’

ಹಲ್ಮಡಿ ಶಾಸನ, ಊರು : ಹಲ್ಲಿಡಿ, ತಾಲ್ಲೂಕು: ಬೇಲೂರು:
ಜಿಲ್ಲೆ: ಹಾಸನ, ರಾಜಮನೆತನ: ಬನವಾಸಿ ಕದಂಬ, ರಾಜ ಕಾಕುಸ್ತವರ್ಮ, ಕಾಲ : ಕ್ರಿ.ಶ. ಸು. ೪೫೦

( ಮೂಲಶಾಸನವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ರುವ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯ ವಸ್ತು ಸಂಗ್ರ ಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮೊ)

೧ ಜಯತಿ ಶ್ರೀಪರಿಷ್ಕಣ್ಣ ಶ್ಯಾರ್ಙ್ಗ (ಮ್ಯಾನತಿ) ರಚ್ಚುತ:

ದಾನವಾರ್ಯುಗಾನಾಗ್ನಿ: (ಶಿಷ್ಟಾನಾನು) ಸುದರ್ಶನು||

೨ ನಮ: ಶ್ರೀಮತ್ಯ ದಂಬಪನ್ಯಾಗಸಂಪನಲಭೋರ (ನಾ ಆರಿಕ

೩. ಕುಸ್ವಭಟ್ಟೋರನಾಳೆ ನರಿದಾವಿ(ಳೆ) ನಾಡುಳ್ ಮೃಗೇಶನಾ

೪ ಗೇನ್ದ್ರಾಭೀಳರ್ಭಟಹರಪ್ಪೋರ್ ಶ್ರೀಮೃಗೇಶನಾಗಾಹ್ವಯ

೫ ಅರ್ವ್ವರಾ ಬಟರಿಕುಲಾಮಲವೋಮತಾರಾಧಿನಾಥನ್ನಳನ

೬ ಗಣಪಶುಪತಿಯಾ ದಕ್ಷಿಣಾಪಥ ಬಹುಶತಹವನಾ

೬ ಹವದು (ಳ್‌) ಪಶುಪ್ರದಾನ ಶೌರ್ಯ್ಯೋದ್ಯಮಭರಿತೋ(ನಾನ) ಹ

ರ ಶುಪತಿಯನ್ನು ಪೊಗಣೆ ಪೊಟ್ಟಣ ಪಶುಪತಿ

೯ ನಾಮಧೇಯನಾಸರಕ್ಕೆಲ್ಲಭಟರಿಯಾ ಪ್ರೇಮಾಲಯ

೧೦ ಸುತನೆ ಸೇನ್ದ್ರಕ ಬಣೋಭಯದೇಶದಾ ವೀರಾಪುರುಷ ಸಮಕ್ಷ

೧೧ ಜೆ ಕೇಕಯ ಪಲ್ಲವರಂ ಕಾದೆರಿದು ಪತ್ರ ಜಯನಾ ವಿಜ

೧೨ ಅರಸನ್ನೆ ಬಾಳು ಪಲ್ಮಡಿಉಂ ಮೂಳಿವಳ್ಳಿಉಂ ಕೊ

೧೫. ಟ್ಟಾರ್ ಬಟಾರಿಕುಲದೊನಳಕದಮ್ಮಕ್ಕಳೋನ್ ಮಹಾಪಾತಕನ್

೧೪ ಇರ್ವರುಂ ಸಬ್ಬಣ್ಣದರ್ ವಿಜಾರಸರುಂ ಪಲ್ಮಡಿಗೆ ಕುದು

೧೫ ಮಿಡಿವಿಟ್ಟಾರ್ ಆದಾನಳಿವೊನ್ನೆ ಮಹಾಪಾತಕಮ್ ಸ್ವಸ್ತಿ

೧೬ ಭಟ್ಟರ್ಗೀಗ ಒಡಲಿ ಆ ಪತ್ತೊನ್ನಿ ವಿಟ್ಟಾರಕರ

ಶಾಸನದ ಮುಖ್ಯ ಅರ್ಥ

ಲಕ್ಷ್ಮಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಚ್ಯುತನು ಶ್ಯಾರ್ಙ್ಗವೆಂಬ ಬಿಲ್ಲನ್ನು ಬಗ್ಗಿಸಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ. ದಾನವರ(ರಾಕ್ಷಸರ) ಕಣ್ಣಿಗೆ ಪ್ರಳಯ ಕಾಲದ ಅಗ್ನಿಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಾನೆ. ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರದಂತಿರುತ್ತಾನೆ.

ನಮನ. ಕದಂಬರಾಜ, ತ್ಯಾಗಸಂಪನ್ನ, ಕಲಭೋರನ ಶತ್ರು ಎಂದೆನಿಸಿರುವ ಕಕುಸ್ಥ ಭಟ್ಟೋರನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದ ಕಾಲ, ಅವನ ಅಧೀನದಲ್ಲಿ ಆಗ ನರಿದಾವಿಳೆ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗ ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿದ್ದರು ಮೃಗರಾಜ ಸರ್ಪರಾಜರೆಂಬಂತೆ ವೈರಿ ಭಯಂಕರರೆನಿಸಿದ್ದರು.

ಪಶುಪತಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನವನಿದ್ದ. ಅವನು ಕೀರ್ತಿಗೊಂಡ ಬಟರಿ ವಂಶವೆಂಬ ನಿರ್ಮಲ ಆಕಾಶಕ್ಕೆ ಚಂದ್ರನಂತಿದ್ದ ಆಳಪ ವಂಶ ಸಮೂಹಕ್ಕೆ ಪಶುಪತಿ (ಶಿವ) ಎನಿಸಿದ್ದ. ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ದಕ್ಷಿಣಾಪಥದಲ್ಲಿ ನೂರಾರು ಯುದ್ಧಗಳೆಂಬ ಯಜ್ಞ ಮಾಡಿ ಬಲಿಗೊಟ್ಟು ಶೌರ್ಯ ತೋರಿದ್ದ, ದಾನ ಪಶುಪತಿ ಎಂದು ಹೊಗಳಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ. ಅವನು ಸೇನ್ದ್ರಕರು ಮತ್ತು ಬಾಣರ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಸೇರಿಸಿಕೊಂಡು (ಕದಂಬರ ಪರವಾಗಿ) ಕೇಕಯ ಪಲ್ಲ ವರೆದುರು ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದ ಆ ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸರಕ್ಕೆಲ್ಲ ಭಟರಿಯ ಪ್ರೀತಿಯ ಮಗನೆನಿಸಿದ್ದ ವಿಜಅರಸನು ಕೇಕಯ ಪಲ್ಲವರೆದುರು ಕದಂಬರ ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿ ಎರಗಿ ಜಯ ತಂದು ಕೊಟ್ಟ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಸೇನ್ದ್ರಕ ಮತ್ತು ಬಾಣದೇಶದ ವೀರರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಪಲ್ಮಡಿಯನ್ನೂ (ಹಳ್ಳಿಡಿ) ಮೂಳಿವಳ್ಳಿಯನ್ನೂ (ಮುಗುಳುವಳ್ಳಿ) ಕೊಡಲಾಯಿತು ಅಂದರೆ ವೀರನ ಕತ್ತಿ ತೊಳೆದು ವೀರ ದಾನ ಕೊಡುವ ಸಮಾರಂಭ ಬಾಳ್ಳಷ್ಟುವಾಗಿ ನಾಡ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗ ಅವರುಗಳು ವಿಜಅರಸನಿಗೆ ಆ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಈ ದಾನವನ್ನು ಕದ್ದವನಿಗೆ ಮಹಾಪಾಪ ಬರುತ್ತದೆ.

ಸೈನ್ಯ ತೆರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗರು ಸಬ್ಬಂಗದವರು ವಿಜಅರಸರು ಪಲ್ಮಡಿಗೆ, ಕುರುಬರಿಗೆ ಸಣ್ಣ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಯಾದ ಕುರುಂಬಿ ಡಿ (ಕುಮಿಮ್ಮಿಡಿ) ಯನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು. ಇದನ್ನು (ವಿನಾಯಿತಿಯನ್ನು ಕೆಡಿಸಿದವನಿಗೆ ಮಹಾಪಾತಕವು ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ.

ಎಡ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಸಾಲು

ಇಲ್ಲಿನ ಗದ್ದೆಯ ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿ ಭಟ್ಟರಿಗೆ (ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ) ಹತ್ತನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು.

ಒದಗಿಸಲಾದ ಪಠ್ಯವು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸನದಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ತಾಮ್ರ ಫಲಕದ ಅನುದಾನ ಅಥವಾ ಅಂತಹುದೇ ರೀತಿಯ ದಾಖಲೆ. ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಮೂಲಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ:

1. ಭೂದಾನ.

ಕದಂಬರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀ ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗ ಅವರು ವಿಜಯರಸನಿಗೆ ನೀಡಿದ ಭೂದಾನವನ್ನು ಶಾಸನವು ದಾಖಲಿಸುತ್ತದೆ. ಅನುದಾನವು ಪಲ್ಮಡಿಯನ್ನೂ (ಹಳ್ಳಿಡಿ) ಮೂಳಿವಳ್ಳಿಯನ್ನೂ (ಮುಗುಳುವಳ್ಳಿ) ಎಂಬ ಎರಡು ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

2. ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ:

ಈ ಅನುದಾನವು ವಿಜಯರಸನಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಯನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪಲ್ಮಡಿಗೆ ಮತ್ತು ಕುರುಬರಿಗೆ ಕುರುಂಬಿ ದಿ (ಕುಮಿಮ್ಮಿಡಿ) ಯ ಸಣ್ಣ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಯನ್ನು ಸಹ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

3. ಆನುವಂಶಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳು:

ಶಾಸನವು ವಿಜಯರಸನಿಗೆ ಮಂಜೂರಾದ ಭೂಮಿ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಆನುವಂಶಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳಿವೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

4. ಉಲ್ಲಂಘನೆಗೆ ದಂಡ:

ಅನುದಾನ ಅಥವಾ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಕದಿಯುವ ಅಥವಾ ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವವನು ದೊಡ್ಡ ಪಾಪವನ್ನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಶಾಸನವು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತದೆ.

ಕಾನೂನಿನ ಮೂಲಗಳು:

ಶಾಸನವು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಕಾನೂನಿನ ಮೂಲಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

1) ರಾಜಮನೆತನದ ಅಧಿಕಾರ:
ಅನುದಾನವನ್ನು ಕದಂಬರಾಜನ ಅಧಿಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
2) ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಆದೇಶಗಳು:
ಅನುದಾನವನ್ನು ರಾಜನ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗರು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸುತ್ತಾರೆ.

3) ಆಮದು ಅಥವಾ ರಫ್ತು ಸುಂಕ (ಕಸ್ಟಮ್) ಕಾನೂನು:
(ಆಮದು ಅಥವಾ ರಫ್ತು ಸುಂಕ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕಸ್ಟಮ್ಸ್ ಸುಂಕವು ಗಡಿಗಳನ್ನು ದಾಟುವ ಸರಕುಗಳ ಮೇಲೆ ಸರ್ಕಾರ ವಿಧಿಸುವ ತೆರಿಗೆ)

ಶಾಸನವು ವೀರನ ಕತ್ತಿಯನ್ನು ತೊಳೆದು ಅವನಿಗೆ ಉಡುಗೊರೆ ನೀಡುವ ಸಮಾರಂಭದಂತಹ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ.

ಮೇಲಿನ ಪದ್ದತಿಯು ಉಡುಗೊರೆ ತೆರಿಗೆ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಆದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಈ ಹಿಂದೆ ಉಡುಗೊರೆ ತೆರಿಗೆ ಕಾಯ್ದೆ ಇತ್ತು, ಅದರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದಾನಿಯು ಉಡುಗೊರೆಯ ಮೊತ್ತದ ಮೇಲೆ ಉಡುಗೊರೆ ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷ 2004–05 ರಿಂದ, ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ ಕಾಯ್ದೆ (1961) ರಲ್ಲಿ ಸೆಕ್ಷನ್ 56 (2) ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ನಿಬಂಧನೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು

ಕಾನೂನು ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳು:
ಶಾಸನವು ಈ ರೀತಿಯ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಸಾಕ್ಷಿಗಳು:
ಸೇಂದ್ರಕರು (ಬನವಾಸಿ ಪ್ರಾಂತ್ಯ) ಬನದೇಶದ ವೀರರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಅನುದಾನವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಶಾಸನವು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕದಂಬ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಭೂ ಅನುದಾನಗಳು ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವಲ್ಲಿ ರಾಜಮನೆತನದ ಅಧಿಕಾರ, ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಆದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾನೂನಿನ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಶಾಸನೀಯ ಪಠ್ಯವು ಪುರಾತನ ರಾಜಶಾಸ್ತ್ರದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಲಿಖಿತವಾದ ಒಂದು ದಾನ ಶಾಸನದಂತಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರ, ಸೈನಿಕ ಸೇವೆ, ಧರ್ಮದ ಪ್ರಭಾವ, ದಾನ ಪದ್ಧತಿ, ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ, ಸೈನ್ಯ ಸಂಬಂಧಿ ಗೌರವ, ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ಚಿತ್ರಣ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯಿಸಿಕೊಂಡು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದರೆ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ:

ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನಿನ ಅಂಶಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಿವರಣೆ:

1. ಭೂದಾನ (Land Grant) – ದಾನ ಶಾಸನ.

ಶಾಸನದ ಭಾಗ: “ವೀರ ದಾನ ಕೊಡುವ ಸಮಾರಂಭ… ಶ್ರೀ ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗ ಅವರುಗಳು ವಿಜಯಅರಸನಿಗೆ ಆ ಗ್ರಾಮಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು.”

ವಿವರಣೆ: ಇದು ಭೂಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಆಸ್ತಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಕಾಯ್ದೆ, 1882 ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಈ ದಾನವು ವಿಪ್ರರಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಯೊಂದಿಗೆ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಇದು ಆದಾಯ ವಿನಾಯಿತಿಗಳು ಅಥವಾ ಅನುದಾನ ಆಧುನಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ.

2. ಸೇನೆಗೆ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ಭೂಮಿ – ಗುತ್ತಿಗೆ/ಪುರಸ್ಕಾರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಭೂ ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ (Military Rewards)

ಶಾಸನದ ಭಾಗ: “ಕದಂಬರ ಪರವಾಗಿ ಹೋರಾಡಿ… ಪಲ್ಮಡಿಗೆ, ಮೂಳಿವಳ್ಳಿಗೆ ಹಕ್ಕು ದೊರೆತಿತು.”
ವಿವರಣೆ: ಇದು ಸೈನಿಕ ಸೇವೆಗಾಗಿ ದೊರಕಿದ ಪುರಸ್ಕಾರವಾಗಿದ್ದು, ಆಧುನಿಕ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಶೌರ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು, ಮಿಲಿಟರಿ ಪಿಂಚಣಿ + ಭೂ ಹಂಚಿಕೆ ಯೋಜನೆಗಳು ಎಂದು ಕರೆದರೂ ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು.

ಮೂಲ: ರಕ್ಷಣಾ ಸಚಿವಾಲಯ – ಮಾಜಿ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಶೌರ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು + ಪುನರ್ವಸತಿ ಯೋಜನೆಗಳು.

3. ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ – (Tax Exemption)

ಶಾಸನದ ಭಾಗ: “ಗದ್ದೆಯ ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿ… ಹತ್ತನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗದಷ್ಟು ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ”
“ಕುರುಬರಿಗೆ ಸಣ್ಣ ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ… ಕುರುಂಬಿ ಡಿ…”

ವಿವರಣೆ: ಇವು ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆದಾಯ ತೆರಿಗೆ ಕಾಯ್ದೆ, 1961, ಸೆಕ್ಷನ್ 10 (ದತ್ತಿ ಅಥವಾ ಕೃಷಿ ವಿನಾಯಿತಿಗಳು), ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಪಂಗಡ/ಜಾತಿ ಕಲ್ಯಾಣ ಯೋಜನೆಗಳುಗೆ ಹೋಲಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

4. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದಾಖಲೆ – ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ದಾಖಲಾತಿ ( ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದಾಖಲೆಗಳ ಹಕ್ಕು )

ಶಾಸನದ ಭಾಗ: “ಈ ದಾನವನ್ನು ಕದ್ದವನಿಗೆ ಮಹಾಪಾಪ ಬರುತ್ತದೆ.”

ವಿವರಣೆ: ಇದು ಭೂ ಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಲು ಅಥವಾ ಹಕ್ಕು ಅಡಚಣೆ ಮಾಡುವವರ ವಿರುದ್ಧ ಎಚ್ಚರಿಕೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ ಈ ತತ್ವ ನೋಂದಣಿ ಕಾಯ್ದೆ, 1908, ಭೂ ದಾಖಲೆಗಳ ನಿರ್ವಹಣಾ ಕಾಯ್ದೆ, ಅಥವಾ ನಕಲಿ ಮತ್ತು ಅಕ್ರಮ ಸ್ವಾಧೀನ ಕಾನೂನುಗಳು (BNS) ಭಾರತೀಯ ನ್ಯಾಯ ಸಂಹಿತೆಯ, ಸೆಕ್ಷನ್ 318(4), 329(3) ಮೂಲಕ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ.

5. ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಕಾರ್ಯ – ಅಧಿಕಾರದ ಪ್ರಭಾವ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆ (ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕಾನೂನು)

ಶಾಸನದ ಭಾಗ: “ಮೃಗೇಶ ಮತ್ತು ನಾಗ ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿದ್ದರು ”

ವಿವರಣೆ: ಇವರು ನಾಡಾಧಿಕಾರಿಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದಕ್ಕೆ ಕಂದಾಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ತಹಶೀಲ್ದಾರ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಆಡಳಿತ ಜಿಲ್ಲಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಅವರ ಅಧಿಕಾರಗಳು ರಾಜ್ಯ ಕಂದಾಯ ಕಾಯಿದೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಿಯಂತ್ರಿತವಾಗಿವೆ.

6. ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣದ ಸಂಬಂಧ – ರಾಜಧರ್ಮ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಬಲ.

ಶಾಸನದ ಭಾಗ: “ಲಕ್ಷ್ಮಿಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅಚ್ಯುತನು… ಸಜ್ಜನರಿಗೆ ಸುದರ್ಶನ ಚಕ್ರದಂತಿರುತ್ತಾನೆ.”

ವಿವರಣೆ: ರಾಜಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಶಕ್ತಿಯ ಐಕ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಈ ಅಂಶ, ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮನಿರಪೇಕ್ಷತೆ ( Secularism) ಎಂಬ ಸಂವಿಧಾನಿಕ ತತ್ವಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಆಧುನಿಕ ತತ್ವ: ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನ, ವಿಧಿಗಳು 25-28 ಧರ್ಮದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ಧರ್ಮದಿಂದ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತತೆ.

“ತಾಳಗುಂದ ಶಾಸನ : ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ”.

ತಾಳಗುಂದ ಶಾಸನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ತಾಳಗುಂದ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿದೆ. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ದೃಢಪಡಿಸಿದಂತೆ ಕನ್ನಡದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಶಿಲಾಶಾಸನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕದಂಬ ವಂಶದ ಇತಿಹಾಸ, ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಆ ಕಾಲದ ಸಾಮಾಜಿಕ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಸ್ಥಳ: ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ, ಶಿಕಾರಿಪುರ ತಾಲೂಕಿನ ತಾಳಗುಂದ ಗ್ರಾಮ.

ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ: ಇದು ಇದುವರೆಗೆ ಕಂಡುಬಂದಿರುವ ಕನ್ನಡದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಶಿಲಾಶಾಸನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕದಂಬರ ಉದಯದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಕಾಲ: ಕದಂಬ ರಾಜ ಶಾಂತಿವರ್ಮನ ಕಾಲದ ಶಾಸನ ಇದು, ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ. 450ರಷ್ಟು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಭಾಷೆ: ಸಂಸ್ಕೃತ.

ಲಿಪಿ: ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿ.

ವಿವರಗಳು: ಈ ಶಾಸನವು ಕದಂಬರ ಬಗ್ಗೆ, ಅವರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾಗಿದ್ದರೂ ಕ್ಷತ್ರಿಯರಾಗಿ ಬೆಳೆದ ರೀತಿ, ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಘಟನೆಗಳು (ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗೆ ಆದ ಅವಮಾನ ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಕದಂಬ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪನೆ) ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಕವಿ: ಈ ಶಾಸನವನ್ನು ಕುಬ್ಜ ಎಂಬ ಕವಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ, ಅವರು ಸ್ವತಃ ಶಾಸನವನ್ನು ಕೆತ್ತನೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯ:

ನೆರವೇರಲಿ! ಶಿವನಿಗೆ ನಮನಗಳು.

(ಶ್ಲೋಕ 1.) ಶಾಶ್ವತ ಸ್ಥಾಣುವು ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದು, ಎಲ್ಲಾ ದೇವರುಗಳ ಒಕ್ಕೂಟದಿಂದ ಒಂದೇ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಹೊಳೆಯುವ, ಜಡೆ ಕೂದಲಿನ ರಾಶಿಯಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ.

(ವಿ. 2.) ಅವನ ನಂತರ, ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ದೇವತೆಗಳು (ವಿಜಯಶಾಲಿಗಳು), ದ್ವಿಜಾತರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು, ಅವರು ಸಾಮ, ಋಗ್ ಮತ್ತು ಯಜುರ್ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುತ್ತಾರೆ ಅವರ ಅನುಗ್ರಹವು ಮೂರು ಲೋಕಗಳನ್ನು ದುಷ್ಟ ಭಯದಿಂದ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಾಪಾಡುತ್ತದೆ.

(ವಿ. 3.) ಮತ್ತು ಮುಂದೆ, (ವಿಜಯಶಾಲಿ) ಕಾಕುಸ್ಥವರ್ಮ, ಅವನ ರೂಪವು ದೇವತೆಗಳ ಒಡೆಯನಂತಿದೆ (ಮತ್ತು) ಅವನ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಅಪಾರವಾಗಿದೆ; ಕದಂಬ ಸೇನಾ ನಾಯಕರ ಮಹಾನ್ ವಂಶದ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರನಾಗಿರುವ ರಾಜ.

(ವಿ. 5.) ಎರಡು ಜನ್ಮಗಳ ಉನ್ನತ ಕುಟುಂಬವಿತ್ತು, ಅವರ ಸದ್ಗುಣಗಳ ವೃತ್ತವು ಚಂದ್ರನ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಹೋಲುತ್ತಿತ್ತು, (ನಿರಂತರವಾಗಿ) ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿತ್ತು; ಅದರಲ್ಲಿ ಹಿರಿತೆಯ ಪುತ್ರರು ಮೂರು ವೇದಗಳ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದರು, (ಮತ್ತು) ಅದು ಋಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯನಾದ ಮಾನವ್ಯನ ಗೋತ್ರದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು.

(ವಿ. 6.) ಪವಿತ್ರ ಪುರಾಣಕ್ಕೆ ಧುಮುಕುವುದು ಹೇಗೆಂದು ಚೆನ್ನಾಗಿ ತಿಳಿದಿದ್ದ, ಪವಿತ್ರ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳ ಪವಿತ್ರ ನೀರಿನಿಂದ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಚಿಮುಕಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಕೂದಲು ಒದ್ದೆಯಾಗಿತ್ತು, ಬೆಂಕಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತಿಸಿ, ನಿಯಮದ ಪ್ರಕಾರ ಸೋಮವನ್ನು ಕುಡಿದನು.

(ವಿ. 7.) ಮನೆಗಳ ಒಳಭಾಗವು ಓಂ ಎಂಬ ಆರು ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೊದಲು ಜೋರಾಗಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿತು ಇದು ಹೇರಳವಾದ ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ಯಜ್ಞಗಳು, ದಹನಬಲಿಗಳು, ನೈವೇದ್ಯಗಳು, ಪ್ರಾಣಿ ಬಲಿಗಳು, ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ ಮತ್ತು ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಮತ್ತು ಶ್ರಾದ್ಧ ವಿಧಿಗಳ ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಿತು.

(ವಿ. 8.) ಅತಿಥಿಗಳು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತಿದ್ದ ವಾಸಸ್ಥಳಗಳು (ಮತ್ತು) ಮೂರು ದ್ರಾಕ್ಷಾರಸಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಡವಾದ ನಿಯಮಿತ ವಿಧಿಗಳು; (ಮತ್ತು) ಮನೆಯ ಸಮೀಪವಿರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅರಳುವ ಕದಂಬ ಹೂವುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಮರವು ಬೆಳೆದಿತ್ತು.

(ವಿ. 8.) ನಂತರ, (ಕುಟುಂಬ) ಈ ಮರವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, (ಈ) ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಹ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಹೆಸರಿನೊಂದಿಗೆ ಅದೇ ರೀತಿಯ ಹೆಸರು ಬಂದಿತು, ಪ್ರಸ್ತುತ (ಸ್ವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ) ಅವರನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸುತ್ತದೆ.

(ವಿ. 9.) ಹೀಗೆ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಕದಂಬ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಜ್ಞಾನ, ಉತ್ತಮ ಸ್ವಭಾವ, ಶುದ್ಧತೆ ಮತ್ತು ಇತರವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಎರಡು ಬಾರಿ ಜನಿಸಿದ ಮಯೂರಸರ್ಮನ್ ಎಂಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿದ್ದನು.

(ವಿ. 1೦.) ಅವನು ತನ್ನ ಗುರು ವೀರಶರ್ಮನ ಜೊತೆ ಪಲ್ಲವ ಪ್ರಭುಗಳ ನಗರಕ್ಕೆ ಹೋದನು ಮತ್ತು ಇಡೀ ಪವಿತ್ರ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಉತ್ಸುಕನಾಗಿ, ಭಿಕ್ಷುಕನಾಗಿ ಘಟಿಕವನ್ನು ಬೇಗನೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದನು.

(ವಿ. 26.) ಭಯಂಕರ ಯುದ್ಧಗಳಲ್ಲಿ ಶತ್ರುಗಳ ಕತ್ತಿಗಳಿಂದ ಮುಖ ಕತ್ತರಿಸಿ, ತನ್ನ ಎದುರಿನ ವಿರೋಧಿಗಳನ್ನು ಹೊಡೆದುರುಳಿಸಿದವನು ಪವಿತ್ರ ಜ್ಞಾನದ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತನಾಗಿದ್ದ, ಕವಿ, ದಾನಿ, ವಿವಿಧ ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ನುರಿತ ಮತ್ತು ಜನರಿಗೆ ಪ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದ.

(ವಿ. 27.) ಅವನ ಸಹೋದರ ಭಗೀರಥನ ಮಗ ಕಾಕುಷ್ಠ, ಸುಂದರ ರೂಪದ, ಮೋಡದಷ್ಟು ಆಳವಾದ ಧ್ವನಿಯ, ಮೋಕ್ಷ ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಮೂರು ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವಲ್ಲಿ ಚತುರ, ಮತ್ತು ತನ್ನ ವಂಶಾವಳಿಗೆ ದಯೆ ತೋರುವ ಸಿಂಹದ ನಡಿಗೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮನುಷ್ಯರ ಅಧಿಪತಿ, ಅವನ ಖ್ಯಾತಿಯು ಭೂಮಿಯ ಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

(ವಿ. 28.) ಬಲಶಾಲಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುವವನು, ನಿರ್ಗತಿಕರ ಬಗ್ಗೆ ಕರುಣೆ, ಜನರ ಸರಿಯಾದ ರಕ್ಷಣೆ, ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವವರ ಪರಿಹಾರ; ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಪತ್ತನ್ನು (ದಯಪಾಲಿಸುವ) ಮೂಲಕ ಎರಡು ಬಾರಿ ಜನಿಸಿದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿಗೆ ನೀಡುವ ಗೌರವ, ಅವನ ಕುಟುಂಬದ ಆಭರಣವಾಗಲು ಬಯಸುವ (ರಾಜ) ರಾಜನ ತರ್ಕಬದ್ಧ ಆಭರಣವಾಗಿತ್ತು, ದೇವರುಗಳ ಸ್ನೇಹಿತನಾದ ಕಾಕುಷ್ಠ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾದ ರಾಜರು ಇಲ್ಲಿ ಇಳಿದರು.

(ವಿ. 29.) ಶಾಖದಿಂದ ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೊಳಗಾದ ಜಿಂಕೆಗಳ ಹಿಂಡುಗಳು ಮರಗಳ ಗುಂಪನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಗ, ನೆರಳಿನ ಆನಂದದಿಂದ ಅವರ ಮನಸ್ಸುಗಳು ಸಂತೋಷಗೊಂಡು ಸಾಂತ್ವನವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ, ಬಲಿಷ್ಠರಿಂದ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದ ಸಂಬಂಧಿಕರು ತಮ್ಮ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು, ಅವರು ಅವನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಗ.

(ವಿ. 3೦.) ಮತ್ತು ಅವನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುವಿಧದ ಅಮೂಲ್ಯ ಸಂಪತ್ತು ಸಂಗ್ರಹವಿತ್ತು, ಅದರ ದ್ವಾರಗಳು ಆನೆಗಳ ರಾಗ ರಸದಿಂದ ಸುಗಂಧಭರಿತವಾಗಿದ್ದವು, (ಮತ್ತು) ಸಂಗೀತದಿಂದ ಸಂತೋಷದಿಂದ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತಿದ್ದವು, ಅದೃಷ್ಟ ಮಹಿಳೆ ಬಹಳ ಕಾಲ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರಲು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟಳು.

(ವಿ. 31.) ರಾಜನ ಈ ಸೂರ್ಯ ತನ್ನ ಕಿರಣಗಳ ಮೂಲಕ – ಅವನ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳು ಅದ್ಭುತವಾದ ಕಮಲ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಕಾರಣರಾದರು ಗುಪ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರರ ರಾಜ ಕುಟುಂಬಗಳು, ಅವುಗಳ ತಂತುಗಳು ಬಾಂಧವ್ಯ, ಗೌರವ, ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ಪೂಜ್ಯಭಾವನೆ (ಅವನಿಗೆ), ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ಜೇನುನೊಣಗಳು ರಾಜರು (ಅವರಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವರು) ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದರು?

(ವಿ. 32.) ಈಗ ವಿಧಿಯಿಂದ ಅನುಗ್ರಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ಕಡಿಮೆ ಶಕ್ತಿಯಿಲ್ಲದ, ಮೂರು ಶಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಅವನಿಗೆ, ನೆರೆಯ ರಾಜಕುಮಾರರ ಶಿಖರ-ರತ್ನಗಳು ಅವನು ಶಾಂತವಾಗಿ ಕುಳಿತಿದ್ದಾಗಲೂ (ಸಹ) ನಮಸ್ಕರಿಸಿದವು – ಅವರು ರಾಜನೀತಿಯ ಇತರ ಐದು ಅಳತೆಗಳಿಂದ ಒಟ್ಟಿಗೆ ನಿಗ್ರಹಿಸಲಾಗಲಿಲ್ಲ.

(ವಿ. 33) ಇಲ್ಲಿ, ಸಿದ್ಧರು, ಗಂಧರ್ವರು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರ ಗುಂಪುಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಪವಿತ್ರ ಆದಿಮಾನವ ದೇವರು ಭವನ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆಯ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ, ವಿವಿಧ ವ್ರತಗಳು, ತ್ಯಾಗಗಳು ಮತ್ತು ದೀಕ್ಷಾ ವಿಧಿಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳ ಶುಭ ಪಠಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಯಾವಾಗಲೂ ಹೊಗಳುತ್ತಾರೆ, (ಮತ್ತು) ಶಾತಕರ್ಣಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಧರ್ಮನಿಷ್ಠ ರಾಜರು ತಮ್ಮನ್ನು ಮೋಕ್ಷಕ್ಕಾಗಿ ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಪೂಜಿಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಆ ರಾಜ ಕಾಕುಥವರ್ಮನ್ ಈ ಮಹಾನ್ ಕೊಳವನ್ನು, ಹೇರಳವಾದ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಗಾಗಿ ಜಲಾಶಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ.

(ವಿ. 34.) ಆ (ರಾಜನ) ಸ್ವಂತ ಮಗನಾದ, ಮೂರು ಗರಿಗಳನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಸುಂದರವಾದ ದೇಹವು ಕಾಂತಿಯುತವಾದ, ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಪಡೆದ ಮಹಿಮಾನ್ವಿತ ರಾಜ ಶಾಂತಿವರ್ಮನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಆಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಾ, ಕುಬ್ಜನು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಈ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ.

ಸ್ಥಾನಕುಂದುರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುವ ಪವಿತ್ರ ಮಹಾದೇವನಿಗೆ ನಮನಗಳು! ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಜನರು ವಾಸಿಸುವ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಸಂತೋಷವು ಬರಲಿ! ಜನರು ಧನ್ಯರು!

“ತಾಳಗುಂದ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ”.

ಇದು ತಾಳಗುಂದದ ಕದಂಬರ ಶಾಸನವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ನೇರವಾದ ಕಾನೂನು ಸಂಹಿತೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ರಾಜನ (ಕಾಕುಸ್ಥವರ್ಮ) ಕೀರ್ತಿ, ಅವನ ವಂಶದ ಮೂಲ ಮತ್ತು ಅವನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಶಾಸನವು ಅಂದಿನ ಸಮಾಜವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಸನಾತನ ಕಾನೂನು (ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ) ತತ್ವಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದೆ. ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನಿನ ಸಂವಿಧಾನದ ತತ್ವಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗ, ಇವೆರಡರ ನಡುವಿನ ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತವೆ.

ಕೆಳಗೆ ಈ ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯವನ್ನು ವಿಷಯಾಧಾರಿತವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಿ, ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿನ ಸನಾತನ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಲಿತ ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದಾದರೆ.

1. ದೈವಿಕತೆ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆ
(ಶ್ಲೋಕ 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9)
ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳು ಶಿವನ ಮಹಿಮೆ, ವೇದಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ (ದ್ವಿಜರು) ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ, ಅವರ ಗೋತ್ರ (ಮಾನವ್ಯ) ಮತ್ತು ಅವರು ನಡೆಸುವ ವಿವಿಧ ಯಜ್ಞ, ಯಾಗ, ಶ್ರಾದ್ಧಗಳ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ.

ಸನಾತನ ಕಾನೂನು (ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ),
ಮೂಲ: ಕಾನೂನಿನ ಮೂಲ ದೈವಿಕವಾಗಿದೆ (ಶಿವನಿಗೆ ನಮನ). ರಾಜನ ಅಧಿಕಾರವೂ ದೈವಿಕ ಅನುಮೋದನೆ ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ.

ವರ್ಣಾಶ್ರಮ ಧರ್ಮ: ಸಮಾಜದ ರಚನೆಯು ವರ್ಣವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಶ್ಲೋಕ 2 ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು “ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ದೇವತೆಗಳು” (ಭೂಸುರರು) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತದೆ. ವೇದಾಧ್ಯಯನ (ಸಾಮ, ಋಗ್, ಯಜುಸ್) ಮತ್ತು ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು (ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ, ಪ್ರಾಣಿ ಬಲಿ, ಶ್ರಾದ್ಧ) ನಡೆಸುವುದು ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಧರ್ಮ (ಕರ್ತವ್ಯ) ಎಂದು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳು (ಮನುಸ್ಮೃತಿ) ಹೇಳುತ್ತವೆ.

ಕರ್ಮ ಕಾಂಡ: ಶ್ಲೋಕ 6 ಮತ್ತು 7 ರಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಸೋಮಪಾನ, ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರ, ಮತ್ತು ಶ್ರಾದ್ಧಗಳು ಗೃಹ್ಯಸೂತ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೌತಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾದ ಕಡ್ಡಾಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿಗಳಾಗಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದು ‘ಧರ್ಮ’ದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.

ಗೋತ್ರ ಮತ್ತು ಪ್ರವರ, ಶ್ಲೋಕ 5 ರಲ್ಲಿ ‘ಮಾನವ್ಯ’ ಗೋತ್ರದ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ವಿವಾಹ, ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಅರ್ಹತೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲು ಗೋತ್ರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸನಾತನ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ (ಸ್ಮೃತಿಗಳು) ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿತ್ತು.

“ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು”.
(ಸಂವಿಧಾನದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ)

ಮೂಲ: ಕಾನೂನಿನ ಮೂಲ “ಭಾರತದ ಪ್ರಜೆಗಳಾದ ನಾವು” ಸಂವಿಧಾನದ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯಲ್ಲಿ ಇದು ದೈವಿಕವಲ್ಲ, ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ.

ಜಾತ್ಯತೀತತೆ (Secularism) ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ಮತ್ತು ಅನುಚ್ಛೇದ 25ರ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಷ್ರಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಅಧಿಕೃತ ಧರ್ಮವಿಲ್ಲ. ಶಿವನನ್ನು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ದೇವರನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವೇ ಹೊರತು, ಅದು ಕಾನೂನಿನ ಆಧಾರವಲ್ಲ.

ಸಮಾನತೆ (Equality) ಅನುಚ್ಛೇದ 14 (ಕಾನೂನಿನ ಮುಂದೆ ಸಮಾನತೆ) ಮತ್ತು ಅನುಚ್ಛೇದ 15 (ಜಾತಿ, ಧರ್ಮದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ತಾರತಮ್ಯ ನಿಷೇಧ) ಇವೆ.

ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವರ್ಣವನ್ನು “ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ದೇವತೆಗಳು” ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಅವರಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಕಾನೂನು ಸ್ಥಾನಮಾನ ನೀಡುವುದು ಸಂವಿಧಾನ ವಿರೋಧಿಯಾಗುತ್ತದೆ.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು ಅನುಚ್ಛೇದ 25 ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಆಚರಣೆಗಳು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ, ನೈತಿಕತೆ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ.

ಉದಾಹರಣೆಗೆ, “ಪ್ರಾಣಿ ಬಲಿ” (ಶ್ಲೋಕ 7) ಈಗ ಪ್ರಾಣಿ ಹಿಂಸೆ ತಡೆ ಕಾಯ್ದೆ, 1960 ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯ ಕಾನೂನುಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಅಥವಾ ನಿಷೇಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

2. ರಾಜಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ
(ಶ್ಲೋಕ 3, 26, 27, 28, 29)
ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳು ರಾಜನ (ಕಾಕುಸ್ಥವರ್ಮ) ಗುಣಗಳು ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ, ಅವನು ಇಂದ್ರನಂತಿದ್ದಾನೆ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶೂರ, ಕವಿ, ದಾನಿ, ಕಲಾನಿಪುಣ, ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಜನರ ರಕ್ಷಕ.

ಸನಾತನ ಕಾನೂನು (ರಾಜಧರ್ಮ).
ರಾಜನ ಕರ್ತವ್ಯ (ರಕ್ಷಣೆ): ಶ್ಲೋಕ 28 ರಾಜಧರ್ಮದ ಸಾರವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ: “ಬಲಶಾಲಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಯುದ್ಧ”, “ನಿರ್ಗತಿಕರ ಬಗ್ಗೆ ಕರುಣೆ”, “ಜನರ ಸರಿಯಾದ ರಕ್ಷಣೆ”, ಮತ್ತು “ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವವರ ಪರಿಹಾರ”. ಇದು ಮನುಸ್ಮೃತಿ (ಅಧ್ಯಾಯ 7) ಮತ್ತು ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾದ ರಾಜನ ಪ್ರಮುಖ ಕರ್ತವ್ಯವಾದ ‘ರಕ್ಷಣೆ’ (Protection) ಯ ತತ್ವವಾಗಿದೆ.

ಆಶ್ರಯ ನೀಡುವ ತತ್ವ (Asylum), ಶ್ಲೋಕ 29 ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದ ಕಾನೂನು ತತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. “ಬಲಿಷ್ಠರಿಂದ ದಾರಿ ತಪ್ಪಿದ” (ದಬ್ಬಾಳಿಕೆಗೊಳಗಾದ) ಜನರು ರಾಜನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದಾಗ “ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು” ಎನ್ನುತ್ತದೆ. ಇದು ಶರಣಾಗತರಿಗೆ ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುವ (Principle of Asylum/Refuge) ಸನಾತನ ರಾಜಧರ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.

ರಾಜನ ಅರ್ಹತೆಗಳು: ರಾಜನು ಕೇವಲ ಯೋಧನಲ್ಲ, ಅವನು “ಪವಿತ್ರ ಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಪಾರಂಗತ” (ಶ್ಲೋಕ 26) ಮತ್ತು ಜೀವನದ ಮೂರು ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು (ತ್ರಿವರ್ಗ: ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ) ಅನುಸರಿಸುವವನು (ಶ್ಲೋಕ 27). ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರವು ರಾಜನು ವಿದ್ಯಾವಂತನಾಗಿರಬೇಕು (ಆನ್ವೀಕ್ಷಿಕಿ, ತ್ರಯೀ, ವಾರ್ತಾ, ದಂಡನೀತಿ) ಎಂದು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಸಾಮಾಜಿಕ ಪೋಷಣೆ, “ದ್ವಿಜಾತರಿಗೆ ಗೌರವ” ನೀಡುವುದು (ಶ್ಲೋಕ 28) ಸಾಮಾಜಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು (ವರ್ಣಾಶ್ರಮ) ಪೋಷಿಸುವ ರಾಜನ ಕರ್ತವ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.

ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು (ಸಂವಿಧಾನ),
ಆಡಳಿತದ ರೂಪ: ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ (Monarchy) ಬದಲಿಗೆ ಗಣರಾಜ್ಯ (Republic) ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಅಧಿಕಾರವು ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಯ ಮೂಲಕ ಬರುತ್ತದೆ.

ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯ (Welfare State): “ಜನರ ರಕ್ಷಣೆ” ಮತ್ತು “ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವವರ ಪರಿಹಾರ” (ಶ್ಲೋಕ 28) ಎಂಬ ರಾಜಧರ್ಮದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಇಂದು ಸಂವಿಧಾನದ ನಿರ್ದೇಶಕ ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿ (DPSP, ಭಾಗ IV) ಪ್ರತಿಫಲಿಸುತ್ತದೆ. ಸರ್ಕಾರವು ಜನರ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ (ಉದಾ: ಅನುಚ್ಛೇದ 38, 39) ಶ್ರಮಿಸಬೇಕು.

ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ: “ರಕ್ಷಣೆ” ಎಂಬುದು ಇಂದು ಸರ್ಕಾರದ (ಕಾರ್ಯಾಂಗ) ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಪೊಲೀಸ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಸೈನ್ಯದ ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಕಾನೂನು (Refugee Law): ಶ್ಲೋಕ 29ರ ‘ಆಶ್ರಯ’ ತತ್ವವು ಆಧುನಿಕ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನಿನ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಭಾರತವು 1951 ರ ನಿರಾಶ್ರಿತರ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕದಿದ್ದರೂ, ಅದು ‘Non-refoulement’ (ಹಿಂತಿರುಗಿಸದಿರುವಿಕೆ) ತತ್ವವನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷಾಂತರ ನಿರಾಶ್ರಿತರಿಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದೆ. ಇದು ಸಂವಿಧಾನದ ಅನುಚ್ಛೇದ 21 (ಜೀವಿಸುವ ಹಕ್ಕು) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

3. ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿ
(ಶ್ಲೋಕ 31, 32)
ಈ ಶ್ಲೋಕಗಳು ರಾಜನು ತನ್ನ ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳನ್ನು ಗುಪ್ತರು ಮತ್ತು ಇತರ ರಾಜಮನೆತನಗಳಿಗೆ ವಿವಾಹ ಮಾಡಿಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ್ದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಸನಾತನ ಕಾನೂನು (ಕೂಟನೀತಿ),

ಮೂಲ: ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಮನುಸ್ಮೃತಿಯು ಷಡ್ಗುಣಗಳನ್ನು (ಸಂಧಿ, ವಿಗ್ರಹ, ಇತ್ಯಾದಿ) ಮತ್ತು ಉಪಾಯಗಳನ್ನು (ಸಾಮ, ದಾನ, ಭೇದ, ದಂಡ) ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ವೈವಾಹಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳು (Matrimonial Alliances), ಶ್ಲೋಕ 31 ರಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ, ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮೈತ್ರಿಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಲು ವೈವಾಹಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ‘ಸಾಮ’ (ಮೈತ್ರಿ) ನೀತಿಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ರಾಜಕೀಯ ಕಾನೂನಿನ ಒಂದು ಅಂಗವಾಗಿತ್ತು.

ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ: ಶ್ಲೋಕ 32 ರಲ್ಲಿ “ನೆರೆಯ ರಾಜಕುಮಾರರು… ನಮಸ್ಕರಿಸಿದರು” ಎಂದು ಹೇಳುವುದು, ಕಾಕುಸ್ಥವರ್ಮನ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ (Sovereignty) ಮತ್ತು ಅವನ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು (ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿ),
ಮೂಲ: ಅನುಚ್ಛೇದ 51 (ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು) ಭಾರತದ ವಿದೇಶಾಂಗ ನೀತಿಗೆ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಆಧಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆ, ಆಧುನಿಕ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕತೆಯು ಒಪ್ಪಂದಗಳು (Treaties), ರಾಯಭಾರ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಘಟನೆಗಳ (ಉದಾ: UN) ಮೂಲಕ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ವೈಯಕ್ತಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ: ಇಂದಿನ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ, ಆಡಳಿತಗಾರರ ವೈಯಕ್ತಿಕ (ಕುಟುಂಬ) ಸಂಬಂಧಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ (ದೇಶದ) ಸಂಬಂಧಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬೇರೆಯಾಗಿವೆ. ನಾಯಕರ ಮಕ್ಕಳು ರಾಜಕೀಯ ಮೈತ್ರಿಗಾಗಿ ವಿವಾಹವಾಗುವ ಪದ್ಧತಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲ.

4. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ದತ್ತಿಗಳು
(ಶ್ಲೋಕ 33)
ರಾಜ ಕಾಕುಸ್ಥವರ್ಮನು ಒಂದು “ಮಹಾನ್ ಕೊಳವನ್ನು (ಜಲಾಶಯ)” ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ಈ ಶ್ಲೋಕ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಸನಾತನ ಕಾನೂನು (ಪೂರ್ತ ಧರ್ಮ),
ಇಷ್ಟ-ಪೂರ್ತ: ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ‘ಇಷ್ಟ’ (ಯಜ್ಞ, ಯಾಗಾದಿ) ಮತ್ತು ‘ಪೂರ್ತ’ (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉಪಯುಕ್ತ ಕಾರ್ಯಗಳು) ಎಂದು ಎರಡು ರೀತಿಯ ಪುಣ್ಯ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ.

ಪೂರ್ತ ಧರ್ಮ: ಬಾವಿ, ಕೆರೆ (ತಟಾಕ), ಉದ್ಯಾನವನ ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ರಾಜನ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತರ ಪ್ರಮುಖ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿತ್ತು. ಶ್ಲೋಕ 33 ರಲ್ಲಿನ ಕೆರೆ ನಿರ್ಮಾಣವು ,’ಪೂರ್ತ ಧರ್ಮ’ದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣವನ್ನು (Public Welfare) ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸುವ ಒಂದು ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು.

ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ),

ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯ: ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ನೀರಾವರಿ, ಕಾಲುವೆಗಳು ಮತ್ತು ಜಲಾಶಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ (ಶ್ಲೋಕ 33 ರಂತೆಯೇ) ಇಂದು ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಂವಿಧಾನದ ರಾಜ್ಯ ಪಟ್ಟಿ (State List, Entry 17) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ.

ಪರಿಸರ ಕಾನೂನು, ಇಂದು ಇಂತಹ ದೊಡ್ಡ ಜಲಾಶಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಪರಿಸರ (ಸಂರಕ್ಷಣೆ) ಕಾಯ್ದೆ, 1986 ಮತ್ತು ನೀರು (ಮಾಲಿನ್ಯ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ) ಕಾಯ್ದೆ, 1974 ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಅನುಮತಿಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತವೆ.

ದತ್ತಿ (Endowment), ಶಾಸನವು ಈ ಕೆರೆಯನ್ನು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳದ ಬಳಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇಂತಹ ಧಾರ್ಮಿಕ ದತ್ತಿಗಳನ್ನು ಇಂದು ಭಾರತೀಯ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಕಾಯ್ದೆ, 1882 ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳ ‘ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ದತ್ತಿ ಕಾಯ್ದೆ’ಗಳ ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

5. ದಾಖಲಾತಿ ಮತ್ತು ತೀರ್ಮಾನ
(ಶ್ಲೋಕ 34 ಮತ್ತು ಕೊನೆಯ ಭಾಗ)
ರಾಜ ಶಾಂತಿವರ್ಮನ ಆಜ್ಞೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಕುಬ್ಜನು ಈ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಬರೆದನೆಂದು ಶಾಸನ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಸನಾತನ ಕಾನೂನು (ದಾಖಲಾತಿ),
ಮೂಲ: ರಾಜನ ಆಜ್ಞೆಗಳು (ಶಾಸನ) ಮತ್ತು ದಾನಗಳನ್ನು ಕಲ್ಲಿನ ಅಥವಾ ತಾಮ್ರದ ಫಲಕಗಳ ಮೇಲೆ ದಾಖಲಿಸುವುದು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ದಾಖಲೆಯ (Legal Record) ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಭವಿಷ್ಯದ ವಿವಾದಗಳಿಗೆ ಸಾಕ್ಷ್ಯವಾಗಿ (Evidence) ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು (ದಾಖಲಾತಿ ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ವ).

ದಾಖಲಾತಿ, ಸರ್ಕಾರದ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಇಂದು ಗೆಜೆಟ್ (Gazette) ಅಧಿಸೂಚನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನೋಂದಣಿ ಕಾಯ್ದೆ, 1908 (Registration Act) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದಸ್ತಾವೇಜುಗಳನ್ನು ನೋಂದಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪರಂಪರೆಯ ರಕ್ಷಣೆ, ಈ ಶಾಸನವೇ ಇಂದು ಒಂದು ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾತತ್ವ ಸ್ಥಳಗಳು ಮತ್ತು ಅವಶೇಷಗಳ ಕಾಯ್ದೆ, 1958 (AMASR Act) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆ (ASI) ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಶಾಸನವು ಒಂದು ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ, ವರ್ಣಾಧಾರಿತ, ಮತ್ತು ಧರ್ಮ-ಕೇಂದ್ರಿತ ಸಮಾಜದ ಕಾನೂನು ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ‘ಕಾನೂನು’ ಎಂದರೆ ‘ಧರ್ಮ’ (ಕರ್ತವ್ಯ) ಆಗಿದ್ದು, ಅದರ ಮೂಲ ದೈವಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿದೆ.

ಇದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಪ್ರಚಲಿತ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ, ಜಾತ್ಯತೀತ, ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆ-ಕೇಂದ್ರಿತ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ‘ಕಾನೂನು’ ಎಂದರೆ ‘ಪ್ರಜೆಗಳಿಂದ’ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ನಿಯಮಗಳಾಗಿವೆ.
ಆದರೂ, “ಜನರ ರಕ್ಷಣೆ”, “ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವವರಿಗೆ ಪರಿಹಾರ” ಮತ್ತು “ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಲ್ಯಾಣಕ್ಕಾಗಿ ಕೆರೆ ನಿರ್ಮಾಣ” (ಪೂರ್ತ ಧರ್ಮ) ದಂತಹ ಸನಾತನ ರಾಜಧರ್ಮದ ಕೆಲವು ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವಗಳು, ಆಧುನಿಕ ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ “ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯ” (Welfare State) ದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದಿವೆ.

– ಕೃಪೆ.
– ವಿಕಿಪಿಡಿಯಾ.
– ಅಂತರ್ ಜಾಲ.

” ಬಾದಾಮಿ ಶಾಸನ; ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಅಧ್ಯಯನ “.

ಬಾದಾಮಿ ಶಾಸನವು ಸುಮಾರು 7ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಾದಾಮಿಯ ಒಂದು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕೊರೆಯಲಾದ ಶಾಸನವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಕವಿ-ಪಂಡಿತನಾದ ಅರಭಟ್ಟನ ಸ್ತುತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಶಾಸನವು 7ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಳಗನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿದೆ.

ಕಾಲ: ಸುಮಾರು 7ನೇ ಶತಮಾನ.

ಸ್ಥಳ: ಬಾದಾಮಿಯ ಒಂದು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ.

ವಿಷಯ: ಇದು ಕವಿ ಪಂಡಿತನಾದ ಅರಭಟ್ಟನ ಸ್ತುತಿಪರ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಲಿಪಿ: 7ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಳಗನ್ನಡ ಲಿಪಿ.

ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯ.

ಸಂಸ್ಕೃತ ಶ್ಲೋಕ (ಪ್ರಾರಂಭ)ದಲ್ಲಿ,”ಯೋ ರಾಜಾ ತನ್ನದೊಯೆ ಸಾದೋರಿ ವಿಪರೀತೋ ವಿಕಲಾ ವಿಕಲಾ… ಶತ್ರುಗಳ ಪರಾಕ್ರಮವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸುವ ಆ ವಿಕ್ರಮ ಇರುವುದು ಅವನಲ್ಲಿ ಇದೆ.”

ತ್ರಿಪದಿ ಪದ್ಯ (ಶಾಸನದ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗ).

“ಸಾಧುಂಗೆ ಸಾಧು ಮಾಧುರ್ಯಂಗೆ ಮಾಧುರ್ಯಂ”
(ಒಳ್ಳೆಯವರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯವನು, ಮಧುರವಾದವರಿಗೆ ಮಾಧುರ್ಯದಿಂದ ವರ್ತಿಸುವವನು).

“ಬಾದಿಪ್ಪ ಕಲಿಗೆ ಕಲಿಯುಗ ವಿಪರೀತನ್‌ ಮಾಧವನೀತನ್‌ ಪೆರನಲ್ಲ”
(ತೊಂದರೆ ಕೊಡುವವರಿಗೆ ಕಲಿಯುಗಕ್ಕೆ ವಿಪರೀತನಾದ, ವಿಷ್ಣುವಿನಂತೆ ಇರುವವನು ಇವನು).

“ತೇಜಸ್ವಿಗಳಾದವರಿಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದುದು ಯಾವುದು? (ವೀರ)ಮರಣವೇ ಹೊರತು ಮಾನಭಂಗವಲ್ಲ”.

“ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಕೆಡಕನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಅವರವರಿಗೆ ಇವನು ಅದನ್ನೇ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ”.

“ಬಾದಾಮಿ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳು”.

ಬಾದಾಮಿ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳು ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ಆಡಳಿತ, ದಂಡನೀತಿ, ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ನ್ಯಾಯಸಂಬಂಧಿ ತತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ನಡವಳಿಕೆಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.

1. ಶಿಕ್ಷೆ ಮತ್ತು ದಂಡನೀತಿ (Punishment and Justice)
ಪದ್ಯ ಸಾಲುಗಳಾದ ,’ಸಾಧುಂಗೆ ಸಾಧು ಮಾಧುರ್ಯಂಗೆ ಮಾಧುರ್ಯಂ’. ಮತ್ತು ,’ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಕೆಡಕನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಅವರವರಿಗೆ ಇವನು ಅದನ್ನೇ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ, ಈ ಅಂಶವನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.

ದುಷ್ಕರ್ಮಿಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ: “ಕೆಟ್ಟ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ತನಗೆ ಆಗದ ಜನರನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸುವ…” , ಶಾಸನದ ಮೊದಲ ಸಾಲು ,”ಸಾಧುಂಗೆ ಸಾಧು ಮಾಧುರ್ಯಂಗೆ ಮಾಧುರ್ಯಂ” ಎಂಬುದು, ಆಡಳಿತವು ಕೆಟ್ಟ ಕೆಲಸ (ದುಷ್ಕರ್ಮ) ಮಾಡುವವರನ್ನು ಮಟ್ಟಹಾಕಲು ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡಲು ಸಿದ್ಧವಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಅಂದಿನ ದಂಡನೀತಿಯ (Criminal Justice) ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಭಾಗ.

ಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಫಲ, “ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಕೆಡಕನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಅವರವರಿಗೆ ಇವನು ಅದನ್ನೇ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ… ಅವರವರ ಕರ್ಮಾನುಸಾರ ಆ ಫಲವನ್ನು ಅವರು ಇವನಿಂದ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ” ಶಾಸನದ ನಾಲ್ಕು ಸಾಲು,”ಒಳ್ಳೆಯದನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಕೆಡಕನ್ನು ಮಾಡುವವರಿಗೂ ಅವರವರಿಗೆ ಇವನು ಅದನ್ನೇ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ”, ಎಂಬುದು ನ್ಯಾಯದ ಒಂದು ಮೂಲಭೂತ ತತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಕ್ರಿಯೆಗೆ ತಕ್ಕ ಪ್ರತಿಫಲ (Punishment/Reward according to Action). ಅಂದರೆ, ಆಡಳಿತವು ಪ್ರಜೆಗಳ ಕಾರ್ಯಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ಶತ್ರುಗಳ ಪತನ, “ಈ ಸಿಂಹಸ್ವರೂಪನಾದ, ಕಲಿಗೆ ವಿಪರೀತನಾಗಿರುವ ಇವನ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿ ಶತ್ರುಗಳು ಕೆಟ್ಟರು ಅಥವಾ ಸತ್ತರು. ಇದು ಅವರವರ ಅವಿಚಾರದ ಫಲ”
ಇಲ್ಲಿ ‘ಶತ್ರುಗಳು’ ಎಂದರೆ ಬಹುಶಃ ರಾಜನಿಗೆ ಎದುರಾದವರು ಅಥವಾ ದಂಗೆಕೋರರು. ಇವರನ್ನು ರಾಜನು (ಅರಭಟ್ಟ) ಸದೆಬಡಿದು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದು ಅಂದಿನ ರಾಜಧರ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು.

2. ರಾಜಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದ ಪಾತ್ರ (Role of Kingship and Administration)

ಶಾಸನದ ಮೊದಲ ಸಾಲು, “ಸಾಧುಂಗೆ ಸಾಧು ಮಾಧುರ್ಯಂಗೆ ಮಾಧುರ್ಯಂ” ಮತ್ತು ಮೂರನೇ ಸಾಲು, “ತೇಜಸ್ವಿಗಳಾದವರಿಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದುದು ಯಾವುದು? (ವೀರ)ಮರಣವೇ ಹೊರತು ಮಾನಭಂಗವಲ್ಲ”. ರಲ್ಲಿ ಆಳುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಆಶ್ರಿತರ ಪೋಷಣೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆ, “ಈ ಕಪ್ಪೆ ಅರಭಟ್ಟ ಎಂಬುವನು ತನ್ನನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿದ ಎಲ್ಲ ಒಳ್ಳೆಯ ಜನರ ಪ್ರೀತಿಪಾತ್ರನು…” “ಸಾಧುಂಗೆ ಸಾಧು ಮಾಧುರ್ಯಂಗೆ ಮಾಧುರ್ಯಂ” ಮತ್ತು “ಇವನು ಒಳ್ಳೆಯವರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯವನು, ಸಾಧುವಾದ ಮನುಷ್ಯ…” “ತೇಜಸ್ವಿಗಳಾದವರಿಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದುದು ಯಾವುದು? (ವೀರ)ಮರಣವೇ ಹೊರತು ಮಾನಭಂಗವಲ್ಲ”.
ಎಂಬುದು ಆಡಳಿತದ ಮುಖ್ಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ: ಸಜ್ಜನರ ರಕ್ಷಣೆ (Protection of the Good). ಇದು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯದ ಆಡಳಿತದ ಅಡಿಪಾಯ.

3. ಗೌರವ ಮತ್ತು ಅವಮಾನದ ತತ್ವ (Principle of Honour and Disgrace)
“ಬಾದಿಪ್ಪ ಕಲಿಗೆ ಕಲಿಯುಗ ವಿಪರೀತನ್‌ ಮಾಧವನೀತನ್‌ ಪೆರನಲ್ಲ” ಅಂದಿನ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ವೀರಮರಣ vs. ಮಾನಭಂಗ: “ತೇಜಸ್ವಿಗಳಾದವರಿಗೆ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದುದು ಯಾವುದು? (ವೀರ)ಮರಣವೇ ಹೊರತು ಮಾನಭಂಗವಲ್ಲ…” “ಬಾದಿಪ್ಪ ಕಲಿಗೆ ಕಲಿಯುಗ ವಿಪರೀತನ್‌ ಮಾಧವನೀತನ್‌ ಪೆರನಲ್ಲ” . ಇದು ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಅಂಶಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ತತ್ವವಾದರೂ, ರಾಜರು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಗಾರರು ಮಾನಕ್ಕೆ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಅತೀವ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಆಡಳಿತದ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯ ಒದಗಿಸುವ ವಿಧಾನವು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಬಾರದಂತೆ ಇರಬೇಕಿತ್ತು ಎಂಬ ಒಂದು ನಿರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಇದು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಈ ಬಾದಾಮಿಯ ಶಾಸನವು ನ್ಯಾಯವನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುವ, ದುಷ್ಕರ್ಮಿಗಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ನೀಡುವ ಮತ್ತು ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಅಂದಿನ ಆಡಳಿತಗಾರನ (ಅರಭಟ್ಟನ) ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳ ಮೂಲಕ ಅಂದಿನ ರಾಜಧರ್ಮ ಮತ್ತು ದಂಡನೀತಿಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ.

“ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನ; ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ “.

ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನವು ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಕ್ರಿ.ಶ. ೫ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಳಗನ್ನಡದ ವೀರಗಲ್ಲು ಶಾಸನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಗುಣಮಧುರ ಎಂಬ ರಾಜನನ್ನು ಹೊಗಳಿ, ಅವನ ಗುಣಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಶಾಸನವು ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ ಹಾಗೂ ಸಂಸ್ಕೃತ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯರಚನೆಯ ಪ್ರಾರಂಭವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

ಶಾಸನದ ಮುಖ್ಯಾಂಶಗಳು
ಸ್ಥಳ: ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಗ್ರಾಮ.
ಕಾಲ: ಕ್ರಿ.ಶ. ೫ನೇ ಶತಮಾನ.
ಭಾಷೆ: ಹಳಗನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ.
ಲಿಪಿ: ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿ.

” ಶಾಸನ ಪಠ್ಯ ಈ ಕೇಳಗಿನಂತಿದೆ “.

ಬಿನಮಣಿಅನ್ತುಭೋಗಿಬಿಣದುಳ್ಮಣಿಲ್ಮನದೋನ್
ರಣಮುಖದುಳ್ಳಕೋಲಂನೆರಿಯರ್ಕುಮನಿನ್ದ್ಯಗುಣನ್
ಪ್ರಣಯಿಜನಕ್ಕೆ ಕಾಮನರಸಿ ತೋತ್ಪಲವರ್ಣ್ಣನವನ್
ಗುಣಮಧುರಾಂಕೃದಿವುಪುರುಷನ್ಪುರುಷಪ್ರವರನ್||

ಗುಣಮಧುರಾಂಕ ಎಂಬುವವನು ರತ್ನದಂತೆ ತೇಜಸ್ವಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಇವನು ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿದು ನಿಂತನೆಂದರೆ ಯಾರೂ ತಡೆಯಲಾಗದು. ಇವನು ಅನಂತ ಗುಣವಂತನಾಗಿಯೂ, ಪ್ರಣಯಿಜನಕ್ಕೆ ಕಾಮನ ಬಿಳಿಯ ತಾವರೆಯ ಬಾಣದಂತಹವನೂ, ಪುರುಷ ಶ್ರೇಷ್ಠನೂ ಆದ ಇವನೂ ಪುರುಷರಲ್ಲೆ ಉತ್ಕೃಷ್ಠನಾದವನಾಗಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಗುಣಮಧುರಾಂಕನನ್ನು ಹೊಗಳಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸಾಸನ ಭಾಷಾದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದುದು.

“ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನದ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ”.

ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನವು ಯಾವುದೇ ನೇರವಾದ ಕಾನೂನು, ದಂಡ ಸಂಹಿತೆ, ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕು, ಅಥವಾ ತೀರ್ಮಾನವನ್ನು (Legal Edict or Judgment) ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಶಾಸನವಲ್ಲ.

ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯದಿಂದ “ಸನಾತನ ಕಾನೂನಿನ ಅಂಶ” ಅಥವಾ “ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನಿನ ಅಂಶ”ಗಳನ್ನು ನೇರವಾಗಿ ಆರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಈ ಶಾಸನವು ಆ ಕಾಲದ ಸಮಾಜವು ಒಬ್ಬ ನಾಯಕನಲ್ಲಿ ಯಾವ ಮೌಲ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೌಲ್ಯಗಳೇ ಸನಾತನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳ ತಾತ್ವಿಕ ತಳಹದಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ಈ ತಮ್ಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನದಲ್ಲಿರುವ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿ, ಅವು ಸನಾತನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ತತ್ವಗಳಿಗೆ ಹೇಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನೋಡುವುದಾದರೆ.

1. “ಬಿನಮಣಿಅನ್ತುಭೋಗಿಬಿಣದುಳ್ಮಣಿಲ್ಮನದೋನ್”
(ಅರ್ಥ: ಗುಣಮಧುರಾಂಕನು ರತ್ನದಂತೆ ತೇಜಸ್ವಿ / ಶುದ್ಧ ಮನಸ್ಸಿನವನು)

ವಿವರಣೆ (ತಾತ್ವಿಕ ಅಂಶ): ಇಲ್ಲಿ ‘ರತ್ನದಂತೆ’ (ಮಣಿಲ್ಮನದೋನ್ – ಮಣಿಯಂತಹ ಮನದವನು) ಎಂಬ ಹೋಲಿಕೆಯು ಶುದ್ಧತೆ, ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಸನಾತನ ತತ್ವ: ಇದು ರಾಜಧರ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶ. ಮನುಸ್ಮೃತಿ ಮತ್ತು ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ, ನಾಯಕನು (ರಾಜನು) ಶುಚಿ (ಶುದ್ಧ) ಮತ್ತು ಸತ್ಯವಂತನಾಗಿರಬೇಕು. ಅವನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವು ಯಾವುದೇ ಕಳಂಕವಿಲ್ಲದ ‘ರತ್ನ’ದಂತೆ ಇರಬೇಕು. ಇದು ನೈತಿಕ ಆಡಳಿತದ ಅಡಿಪಾಯ.

ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ತತ್ವ: ಇದು ಆಧುನಿಕ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ (Administrative Law) ‘Probity in Public Life’ (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ) ಎಂಬ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿದೆ. ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ತಡೆ ಕಾಯ್ದೆ (Prevention of Corruption Act) ಮತ್ತು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ನೈತಿಕತೆಯ (Constitutional Morality) ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವಕರು ಕಳಂಕರಹಿತ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತವೆ.

2. “ರಣಮುಖದುಳ್ಳಕೋಲಂನೆರಿಯರ್ಕುಮನಿನ್ದ್ಯಗುಣನ್”
(ಅರ್ಥ: ರಣರಂಗದಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಲು ಹಿಡಿದು ನಿಂತರೆ ಅವನನ್ನು ತಡೆಯುವವರಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಅವನು ನಿಂದನೆಗೆ ಒಳಗಾಗದಷ್ಟು ಗುಣವಂತನು)

ವಿವರಣೆ (ತಾತ್ವಿಕ ಅಂಶ): ಈ ಸಾಲು ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಶೌರ್ಯ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ (ರಣಮುಖದುಳ್ಳಕೋಲಂನೆರಿಯರ್ಕುಂ).

ನಿಂದಾತೀತ ಗುಣಗಳು (ಅನಿನ್ದ್ಯಗುಣನ್).

ಸನಾತನ ತತ್ವ:

ಶೌರ್ಯ: ಇದು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಧರ್ಮ. ನಾಯಕನ ಪ್ರಥಮ ಕರ್ತವ್ಯ ಪ್ರಜಾರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರ ರಕ್ಷಣೆ. ಮಹಾಭಾರತದ ಶಾಂತಿ ಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವಂತೆ, ರಾಜನ ಪರಾಕ್ರಮವೇ ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಆಧಾರ.

ಗುಣ: ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಸತ್ಯ, ಅಹಿಂಸೆ, ದಯೆ, ಕ್ಷಮೆ ಮುಂತಾದ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿ ಧರ್ಮದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಬೇಕು. ಅನಿನ್ದ್ಯಗುಣನ್ ಎಂದರೆ ಅವನು ಧರ್ಮದ ಪ್ರತಿರೂಪ.

ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ತತ್ವ:

ಶೌರ್ಯ: ಇದು ಆಧುನಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರದ ‘ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆ’ (Sovereignty and Defense) ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂವಿಧಾನವು ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಸಶಸ್ತ್ರ ಪಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ನೀಡಿದೆ.

ಗುಣ: ಇದು ‘ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳು’ (Constitutional Values) ಮತ್ತು ಮೂಲಭೂತ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಿಗೆ (Fundamental Duties – Article 51A) ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಉತ್ತಮ ನಾಗರಿಕನು ಸೌಹಾರ್ದತೆ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮನೋಭಾವ ಮತ್ತು ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಗಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸುವ ಗುಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು.

3. “ಪ್ರಣಯಿಜನಕ್ಕೆ ಕಾಮನರಸಿ ತೋತ್ಪಲವರ್ಣ್ಣನವನ್”
(ಅರ್ಥ: ಅವನು ಪ್ರಣಯಿ ಜನಕ್ಕೆ (ಪ್ರೇಮಿಗಳಿಗೆ) ಕಾಮದೇವನ ಬಿಳಿಯ ತಾವರೆಯ ಬಾಣದಂತೆ ಆಕರ್ಷಕನು / ಆಹ್ಲಾದಕರನು)

ವಿವರಣೆ (ತಾತ್ವಿಕ ಅಂಶ): ಇದು ನಾಯಕನ ಕೇವಲ ಶೌರ್ಯವನ್ನಲ್ಲ, ಅವನ ಸೌಂದರ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ, ರಸಿಕತೆ ಮತ್ತು ವಾತ್ಸಲ್ಯವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ಕಠೋರ ಯೋಧ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಜನರ ಭಾವನೆಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಪೋಷಿಸುವವನು.

ಸನಾತನ ತತ್ವ: ಇದು ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಕಾಮದ (ಕೇವಲ ಲೈಂಗಿಕತೆ ಅಲ್ಲ, ಪ್ರೀತಿ, ಸೌಂದರ್ಯ, ಕಲೆ, ಆನಂದ) ಮಹತ್ವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥದ ಜೊತೆಗೆ ಕಾಮಕ್ಕೂ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಒಬ್ಬ ಆದರ್ಶ ಪುರುಷನು ಈ ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ಸಮತೋಲನ ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ.

ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ತತ್ವ: ಇದು ‘ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಮತ್ತು ಘನತೆಯ ಹಕ್ಕು’ (Right to Life and Personal Liberty – Article 21) ಎಂಬ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಕಾನೂನು ಕೇವಲ ಅಪರಾಧ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷೆಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿಲ್ಲ; ಅದು ನಾಗರಿಕರ ಸಂತೋಷ, ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ, ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಯ್ಕೆಗಳನ್ನು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಸಂಗಾತಿಯ ಆಯ್ಕೆಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ) ಗೌರವಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ.

4. “ಗುಣಮಧುರಾಂಕೃದಿವುಪುರುಷನ್ಪುರುಷಪ್ರವರನ್”
(ಅರ್ಥ: ಈ ಗುಣಮಧುರಾಂಕನು ಪುರುಷರಲ್ಲೇ ಶ್ರೇಷ್ಠನು (ಪುರುಷ ಪ್ರವರನ್)

ವಿವರಣೆ (ತಾತ್ವಿಕ ಅಂಶ): ಇದು ಅವನನ್ನು ‘ಆದರ್ಶ ಪುರುಷ’ (Ideal Man) ಎಂದು ಘೋಷಿಸುತ್ತದೆ. ಅವನು ಎಲ್ಲ ಗುಣಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಶ್ರೇಷ್ಠನಾಗಿದ್ದಾನೆ.

ಸನಾತನ ತತ್ವ: ಇದು ಮರ್ಯಾದಾ ಪುರುಷೋತ್ತಮ (ರಾಮನಂತೆ) ಅಥವಾ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪುರುಷನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿದೆ. ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ “ಯದ್ಯದಾಚರತಿ ಶ್ರೇಷ್ಠಸ್ತತ್ತದೇವೇತರೋ ಜನಃ” (ಶ್ರೇಷ್ಠನು ಏನನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾನೋ, ಇತರರು ಅದನ್ನೇ ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ) ಎಂದು ಹೇಳಿದಂತೆ, ನಾಯಕನು ತನ್ನ ನಡತೆಯಿಂದಲೇ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಮಾದರಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ.

ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ತತ್ವ: ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ‘ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆ’ಯನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದಿಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಇದು ‘ಸಮಾನ ಅವಕಾಶ’ (Equality of Opportunity – Article 16) ಮತ್ತು ‘ಮೆರಿಟಾಕ್ರಸಿ’ (Meritocracy – ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಆಧಾರ) ತತ್ವಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾನೂನಿನ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ, ಯಾರು ಬೇಕಾದರೂ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಗಳು, ಕೊಡುಗೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಯ ಮೂಲಕ ‘ಶ್ರೇಷ್ಠ’ (Excellence) ಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಲುಪಬಹುದು. ಈ ಶಾಸನವು ‘ಗುಣ’ಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ.

– ಮೂಲಗಳು (Sources)
ಈ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗೆ ಬಳಸಿದ ಮೂಲಗಳು ಎರಡು ವಿಧವಾಗಿವೆ:

ಶಾಸನದ ಮೂಲ:

ತಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನ (Tamatakallu Inscription): ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಚಿತ್ರದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿದ್ದು, ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ. ೫೦೦ ಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ‘ಕಂದ ಪದ್ಯ’ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಬಳಕೆಗೆ ಸಿಗುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ತಾತ್ವಿಕ/ಕಾನೂನು ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳ ಮೂಲ.

ಸನಾತನ: ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳು (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮನುಸ್ಮೃತಿ), ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ (ರಾಜಧರ್ಮದ ಕುರಿತು), ಮಹಾಭಾರತ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಶಾಂತಿ ಪರ್ವ), ಮತ್ತು ಭಗವದ್ಗೀತೆ (ನಾಯಕತ್ವ ಮತ್ತು ಕರ್ತವ್ಯದ ತತ್ವಗಳು).

ಆಧುನಿಕ: ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನ (The Constitution of India – ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪೀಠಿಕೆ, ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕುಗಳು (ಭಾಗ 3), ಮತ್ತು ಮೂಲಭೂತ ಕರ್ತವ್ಯಗಳು (ಭಾಗ 4A)).
ನೀವು ಬಯಸಿದರೆ, ತಮಟಕಲ್ಲು ಶಾಸನದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಅಥವಾ ಕನ್ನಡದ ಇತರ ಆರಂಭಿಕ ಶಾಸನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಾಹಿತಿ ನೀಡಬಲ್ಲೆ.

” ಇಟಗಿ ಶಾಸನ; ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ”.

“ಇಟಗಿ ಶಾಸನ” ಇದು ಇಟಗಿ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವು.

ಇಟಗಿ ಶಾಸನ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಮುಖ ವಿವರಗಳು

ಸ್ಥಳ: ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆಯ, ಕೂಕನೂರು ತಾಲೂಕ ಇಟಗಿ ಗ್ರಾಮದ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ.

ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂದರ್ಭ: ಶಾಸನಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ (ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯ) ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿವೆ, ಇದು ಸುಮಾರು 1050 ರಿಂದ 1200 CE ವರೆಗಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಗಮನಾರ್ಹ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ರಾಜವಂಶವಾಗಿದೆ.

ವಿಷಯ:

1054 ರ ಶಾಸನವು ಮೂಲ ಶಂಭುಲಿಂಗ ದೇವಾಲಯವನ್ನು (ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಯಂಭು ಅಥವಾ ಸ್ವಯಂ-ವ್ಯಕ್ತ ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ) ಶ್ರೀಧರ ಎಂಬ ದಂಡನಾಯಕ (ಸೇನಾಧಿಪತಿ) ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯವಾದ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಮಹಾದೇವ ಎಂಬ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸೇನಾಧಿಪತಿಯಿಂದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಅವನ ಹೆತ್ತವರಾದ ಮೂರ್ತಿನಾರಾಯಣ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಲೇಶ್ವರಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಲಾಯಿತು.

ಮಹತ್ವ: ಇಟಗಿ ಮತ್ತು ಹತ್ತಿರದ ಸ್ಥಳಗಳಾದ ಲಕ್ಕುಂಡಿ, ಕುಕನೂರು ಮತ್ತು ಗದಗದಲ್ಲಿನ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಶಾಸನಗಳು, ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುವ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿನ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಳ್ವಿಕೆ, ಆಡಳಿತ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಣಾಯಕ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮೂಲಗಳಾಗಿವೆ. ಅವು ಭೂ ದಾನಗಳು, ಗಣ್ಯರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಆ ಕಾಲದ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಚನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.

ಇಟಗಿ ಶಾಸನ ಪಠ್ಯ.

1. ಓಂ ನಮಶಿವಾಯ || ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ವಾಸುದೇವಾಯ ।। ಓಂ ನಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಣಯೇ ನಮಃ । ಶ್ರೀ ಗಣಪತಯೇ ನಮ।। ಶ್ರೀ ಸರಸ್ವತೈ ನಮ।ಃ ‘) | ಓಂ ನಮಸ್ತುಂಗ ಶಿರಶ್ಚುಂಭಿ ಚಂದ್ರಚಾಮರ ಚಾರವೇ ತೈಲೋಕ್ಯ ನಗರಾರಂಭ ಮೂ

2…………….
ಲಸ್ತಂಭಯ ಶಾಂಭವಂ || ಜಯತ್ಯವಸ್ಕೃತಂ ವಿಮಾನಲ ರಾಜ ಶಿಭಿತಲ ವಮ್ ದಕ್ಷಿಣೋಂಗತ ದಂಷ್ಠಾಂಗ್ರ ವಿಶ್ರಾಸ್ತ ಭುವನಂ ವಪುಃ । ಶ್ರೀ ಶಂಕರಾಯ ನಮೋಂ ನಮಃ ||

3. ಶ್ರೀ ವಾಣೀನಾಥವಂದ್ಯಪ್ರಕೃತಿ ಪಟು ನಟೀ ನಾಟ್ಯ ಶೈಲೂಶನಾತಮೇಚ್ಛಾವಿರ್ಭಾವ ಸ್ವಭಾವತಿಭುವನನಮಃಶ್ವರ್ಯ್ಯ ಸಂಪತೃಭಾವೈಕಾವಾಸಂ ವೇದ್ಯವೇದಂ ಸುಕೃತಿ ಸುರಭಿ ಸಂದೋಹ ದೋಹ ಕ್ಷಮಂ ಮಾವಿಶ್ವಕ್ಕೆಂದುಮತ್ಯುತ್ಸವ ಸ

4. ಮುದಯಮಂ ಚಂದ್ರಲೇಖಾವತಂಸ || ಶ್ರೀ ರಾಮಾರಮಣೀಯನೇತ್ರ ಶಫರಕ್ರೀಡಾಸ್ಪದಂ ಕಾಯಕಾಂತ್ಯಾರೂಢ ಪ್ರಚೂರಾಂಬು ಕೌಸ್ತುಭ ಗಭಸ್ತಿ ವ್ಯಕ್ತಕಿಂಜಲ್ಯ ವಿಸ್ತಾರಂ ಲೋಚನ ಪುಂಡರೀಕ ಜಠರ ರ್ಸ್ವಾಬ್ಧ ರಮ್ಯಂ ಸಮಸ್ತಾರಾ

5. ಧ್ವಂ ಕಮಳಾಕರಂಬೊಲೆಸೆದಂ ಲಕ್ಷ್ಮೀಮನೋವಲ್ಲಭಂ || ಕಮಳಾವಲ್ಲಭನಾಭಿ ಹೇಮಕಮಳಂ ಜನೋತ್ಸವ ಸ್ಥಾನಮಾಗೆ ಮಹಾತ್ಮಂ ಪರಮಂ ಪವಿತ್ರನೊಗೆದಂ ಪದ್ಮಾಸನಂ ಭಾರತೀ ರಮಣಂ ವೇದಮಹಾಪ್ರಭನ್ನ ಕವಿರಾ

6. ಜಂ ಭೂರ್ಭುವಸ್ವಸ್ವಯೀಕ್ರಮ ನಿರ್ಮ್ಮಾಣ ಪರಾಯಣಂ ನಿಖಿಳಲೋಕಾರಾಧ್ಯಪಾದಾಂಬುಜ || ಎನಿಸಿದ್ದುಂಬುರುಹ ಸ್ವಯಂಭುಗೆ ಸುತಂ ಸ್ವಾಯಂಭುವಂ ಪುಟ್ಟಿದಂ ಮನುವಾತಂಗೆ ಮಗಂ ಪ್ರಿಯವ್ರತ ನಿಪಂ ತತ್ಪುತ್ರರಗ್ನಿಧ್ರ ಮುಖ್ಯನ

7. ರೇನ್ಹೋತ್ತಮರೆವ್ವ೯ರಂತವರ್ಗ್ಗೆ ಸಪ್ತದ್ವೀಪಮಂ ಪಚ್ಚುಕೊಟ್ಟನಿಳಾವಲ್ಲಭನಾ ಪ್ರಿಯ ಬ್ರತನುದಾತ್ತ ಕ್ಷಾತ್ರಗೋತ್ರೋತ್ತಮಂ ॥ ಲವಣಾಂಭೋನಿಧಿ ಸುತ್ತಿರಲೈಸೆವ ಜಂಬೂದ್ವೀಪ ವಧ್ರ ರಾಜ್ಯವಿಳಾಸಾಸ್ಪದವಿಕ್ಷು ವೇಷ್ಟಿತ ವಿಶಾಳ

8.ಆ ಪಕ್ಷವಕ್ಷುಣ್ಯಸೌಷ್ಠವ ಮೇಧಾತಿಥಿ ಪಾಳಿತಂ ಸುರೆಗಡಲ್ಪುತ್ತಿರ್ಪ್ಪಿನಂ ನೋಡಲೊಪ್ಪುದಾ ಶಾಲ್ಮಲಿಶೋಷ್ಠಿ ಸಾಹಸ ವಪುಷ್ಯದ್ಯೋಭುಜ ಸ್ವೀಕೃತಂ ।। ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯಂತಂ ಕುಶ ದ್ವೀಪಮನೆವಿನೆಗಂ ಸರ್ಪಿಸುತ್ತಿರ್ಪುದಂ ವಿಖ್ಯಾತಾಂಬೋರಾಶಿ ತನ್ನಂ ದಧಿ

9. ಬಳಸಿದುದಂ ಕ್ರೌಂಚಮಂ ರಾಜಚಕ್ರಖ್ಯಾತಂ ಕೈಕೊಂಡನಂತಾ ದ್ಯುತಿಮದವನಿಪಂ ದುಗ್ಧವಾರಾಶಿ ಸೀಮಾನ್ವಿತಂ ಶಾಕಾನ್ತವೀಪಕ್ಕರಸನೆನಿಸಿದಂ ಹವ್ಯನಂ ವ್ಯಾಗ್ರತೇಜ ॥ ಸ್ವಾದೂದಕ ಮೃತ ಪುಷ್ಕರ ಮೇದಿನಿಯಂ ಸವನನಾಜ್ಜನವನತರಿಪು ಲಕ್ಷ್ಮೀ ದಯಿತಮೂರ್ತಿ ಮನು

10. ವಂಶೋದಧಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಚಂದ್ರನನಘನತಂದ್ರ । ಸಕಳದ್ವೀಪಪತಿ ಪ್ರಿಯಬ್ರತ ಸುತಾಗ್ನಿಧ್ರಾದಿಗಳು ತಮ್ಮ ತಂದೆ ಕುಡಲು ಸಪ್ತಸಮುದ್ರ ಸಂವಳಿತ ಸಪ್ತದ್ವೀಪಮಂ ಸಪ್ತಸಪ್ತಿಕರಾಗ್ರ ಪ್ರಬದ ಪ್ರತಾಪಮೆಸೆಯಲ್ಯಾಂ ಬಕ್ಕಂ ಜಗತ್ಮಕಟಾದ್ರ ಸುತೋತ್ತಮರ್ಥ್ಯ

11. ರೆಯನಾದ್ದ೯ರಾಭಿರಾಜಾದಿಗಳು ॥ ಹಿಮವತ್ಪರ್ವ್ವತದಿಂದ ತೆಂಕಣದು ನಾಭಿ ಕ್ಷೇತ್ರಮಾ ಹೇಮಕೂಟ ಮಹೀಬ್ರಿತ್ಪತಿಯಿಂದ ಕಿಂಪುರುಷ ವರ್ಷ೦ ತೆಂಕಲೊಪ್ಪಿಪ್ಪು೯ದಾ ಕ್ರಮದಿಂದ ನಿಷದಾಚಳಕ್ಕೆ ಹರಿವರ್ಷ೦ ದಕ್ಷಿಣಂ ಮೇರು ಮಧ್ಯಮೆನಲು ತೋರ್ಪುದಿಳಾವೃತಂ ವ್ಯ

12. ತಕನಜ್ಜಂಬೂನದೀವಿಭ್ರಮ || ನೀಳಲ್ವೇತಾದ್ರಿಶೃಂಗ ಕ್ಷಿತಿಧರ ನಿಕರಂ ತೆಂಕಲೊಪ್ಪಿರ್ಪ್ಪಿನಂ ಲೋಕಾಳೋಕಾತ್ಯಂತರಮ್ಯಂ ಸೊಗಯಿಸುವುದು ರಮ್ಯಂ ಹಿರಣ್ಮಂತಮೆತ್ತಂ ಭೂಲೋಕೋತ್ಕೃಷ್ಟಮಪ್ಪುತ್ತರ ಕುರುಕನಕಾದ್ರೀಂದ್ರದಿಂ ಮೂಡಲಿರ್ಕ್ಕುಂ ಶ್ರೀ ಲೀಲಂ ಮಾಲ್ಯವಂತಂ ಸೊ

13. ಗಯಿಸುವುದು ಮತ್ತಲ್ಲಿ ಭದ್ರಾಶ್ವವರ್ಷ | ಸಮಸಂದೊಪ್ಪುವ ವರ್ಷೋತ್ತಮಂಗಳಿಂದೆಸೆವ ಮೇರುಚಾರುತೆ ತಮ್ಮಿಂದಮೆನ ಪಡುವಲಾಂ ಗಂಧಮಾದನಕ್ಕೆನಿಸಿ ಕೇತುಮಾಲಮದೆಸೆಗು |
ಆ ನವಖಂಡ ಮಂಡಳ ಮಹಿಶರೊಳಗ್ರಜನಪ್ಪ ನಾಭಿಗಮಾನ ಗುಣೋದಯಂ ರಿಷಭನಾತ್ಮಜ ನಾದನಗಣ್ಯ ಪುಣ್ಯಲ

14. ಕ್ಷ್ಮೀನಿಧಿ ತತ್ಸುತಂ ಭರತನಾದುದು ಭಾರತವರ್ಷ ಮಾತನಿಂದಾ ನೃಪನಲ್ಲೆ ತಾನೆ ಮನುವಂಶ ವಿಭೂಷಣನೆಂತು ನೋಪ್ಪಕಡ || ಆ ಭರತಾದಿ ಭೂಭುಜರಿನಗ್ಗಳಮಾಗಿ ಸಮುದ್ರ ಮುದ್ರಿತೋರ್ವಿ ಭರಮೆಲ್ಲಮಂ ನಿಜಭುಜ ಬಳದಿಂ ತಳೆದಂ ಚಾಳುಕ್ಯವಂಶಾಭರಣಂ ಪ್ರತಾಪನಿಳಯಂ ವಿಭುವಿಕ್ರಮ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಧಾತ್ರಿ ಭುವನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಮನು

15. ವಂಶಜನಾತನೆ ವಿಷ್ಣುವರ್ದನ ॥ ಗದ್ಯ ॥ ಅದಂತೆನಲೆರಡನೆಯ ಕಮಳಗರ್ಭರುಂ ತ್ರಿಭುವನ ಸದ್ಧರ್ಮ್ಮ ಸೂತ್ರಧಾರರುಂ ಅನನ್ಯಸಾಮಾನ್ಯಮಹೀಮಾಸ್ಪದರುಂ | ರಾಜನೀತಿಲತಾಕಂದರು ಮೆನಿಸಿದ ಸ್ವಾಯಂಭುವ ಸ್ವಾರೋಚಿಷ ಉತ್ತಮ | ತಾಮಸ | ರೈವತ | ಚಾಕ್ಷುಕರೆಂಬ ಮನುಗಳೊರ್ವೊವ್ವ೯ರೆಪ್ಪತ್ತೊಂದು ಚತುಯ್ಯು೯ಗಂಬರಂ ಧರೆ

16. ಯನಾಲ್ಡನಂತರಂ ಹಿರಣ್ಯಗಭ೯ ಚಾರು ಚರಣನಖಶುಕ್ತಿ ಮುಕ್ತಾಫಳನೆನಿಸಿದ ದಕ್ಷಪ್ರಜಾಪತಿಗದಿತಿ ಪುಟ್ಟದಳದಿತಿಗಂ ಜಗಚ್ಚಿತ್ರ ಕಮ್ಮ೯ಕುಷಳನೆನಿಸಿದ ಕಾಶ್ಯಪ ಪ್ರಜಾಪತಿಗಂ ಸಮಸ್ತ ಲೋಚನೆನಿಸಿದ ವಿವಸ್ವಾಂತನಾ ವಿವಸ್ವಾಂತಂಗೆ ಮನುನೀತಿನಿಪುಣನೆನಿಸಿದೇಳೆನೆಯ

17. ಮನುವೈವಸ್ವತನಾ ವೈವಸ್ವತಂಗಿಾಕುಕ್ಷಿತೀಶಂ ಜನಿಯಿಸಿದನಾ ಪಂಗಿಳಾದೇವಿಯೆಂಬ ಸುತೆ ಪುಟ್ಟಿದಳತ್ತಲು || ಅನುಪಮ ಹೇಮತಾಮರಸ ಗರ್ಭನ ಮಾನಸಪುತ್ರನತ್ರಿ ತನ್ಮುನಿಪನೇತ್ರ ಪುತ್ರಿಕೆಗೆ ಪುಟ್ಟಿದ ನಂದನನಿಂದುಮೌಳಿ ಮಣ್ಣನನಮಿತಾಂಶು ತತ್ತಿಯ

18. ಸುತಂ ಬುಧನುನ್ನತ ಸೋಮವಂಶವರ್ಧನನೊಗೆದಂ ಬುಧಂಗವಿಳೆಗಂ ಪೃಥುಕೀರ್ತಿರವಂ ಪುರೂರವ || ಆ ರಾಜರಾಜನೆನಿಪ ಪುರೂರವನಿಂದೆಸೆವ ಸೋಮವಂಶದೊಳಾದಂ ಹಾರೀತಿ ಪಂಚಶಿಖನಖಿಳಾರಾತಿ ನರೇಂದ್ರಮೌಳೀಲೇ[ಖಿ]ತ ಚರಣ ।। ಪಲರುಂ ಹಾರೀತಿಗಾದಸ್ಸು

19. ತರತುಳ ಧರಾಭಾರ ಭೌರೇಯ ಬಾಹಾಬಳರಾ ಭೂಬೃತ್ಕುಳಾಗ್ರೇಸರರೆ ಮೊದಲೆನಲ್ಕಾಯ್ತು ಚಾಲುಕ್ಯವಂಶಂ ವಿಳಸಲ್ಲಕ್ಷ್ಮೀಲತಾವೇಲ್ಲಿತಮಖಿಳ ಜಗತ್ತುಂಗಮುದ್ಯದ್ಯಶೋನಿಮ್ಮ೯ಳ ಮುಕ್ತಾರತ್ನಗಭ೯೦ ಸಕಳಕುಳಕುಬ್ಬಿದ್ದಂಶ ಲಬ್ಧಪ್ರಶಂಸ | ಚೂಡಾಪಂಚಕಮಂ

20. ಡನಂ ಭಗವತೀ ಬ್ರಹ್ಮ ದ್ರುಮಾರಾಧಕಂ ಕ್ರೋಧಾವಿಷ್ಣುತ ಚಿಕ್ಕಮೂರ್ಜಿತ ಭುಜಸ್ಸಾರ ಸ್ಪುರದ್ವಿಕ್ರಮ ಕ್ರೀಡಾದಂಡಿತ ಶಾತ್ರವಂ ಶುಚಿಯಶಃ ಪ್ರೋತ್ಸುಲ್ಲಮಲ್ಲೀನವಾಪೀಡ ಭ್ರಾಜಿತ ದಿಗ್ವಧೂಕಮೆಸೆಗುಂ ರಾಜನ್ಯಮಾವಂಶದೊಳು || ಪರವಂಶೋನ್ನತಿ ಪೋಲ

21. ಲಾಕ್ಕು೯ಮೇ ತದೀಯ ಶ್ರೀ ಯನೆಂಬಂತಿರಚ್ಚರಿಯಂ ತಾ ಮನಕ್ಕೆವಂದೆಸೆಗುಮಂತಸ್ಸಾರ ಮುದ್ದಾಮಬಂಧುರ ಶಾಖಂ ದೃಢಮೂಲಮೂರ್ಜಿತ ಫಳಂ ನಿಷ್ಕಂಪಮಗ್ರಾಗ್ರಸುಂದರ ಮಚ್ಚಿದ್ರಮಕಂಟಕಂ ಭುವನದೊಳು ಚಾಳುಕ್ಯವಂಶೋದಯ ||

22. ಜಯಜಾಯಾವಲ್ಲಭಂ ಪಲ್ಲವಿತ ನಿಜಚಳುಕ್ಯಾನ್ವಯಂ ಕೀರ್ತಿಲಕ್ಷ್ಮೀಪ್ರಿಯನುರ್ವಿ ರಕ್ಷಕ ಕ್ಷಮಭುಜವಿಜಯಾಳಂಕೃತಂ ಶಾತ್ರವ ಕ್ಷತ್ರಿಯಗೋತ್ರಾಧೀಂದ್ರ ವಜ್ರಂ ಪತಿಳಕ ಸತ್ಯಾಶ್ರಯದೇವಂ ಪುಟ್ಟೆ ಸತ್ಯಾಶ್ರಯ ಕುಳ

23. ನಯೋಧ್ಯಾಧಿಪಂ ಸಂದ ೨೩ ಮೆನಿಸಿತ್ತಲೆ ಚಾಳುಕ್ಯವಂಶ | ನೆಗರ್ದ್ದಾವಂಶದಳುರ್ವ್ವರಾಭರ ಧುರೀಣಂ ಪುಟ್ಟಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಶೌರ್ಯ್ಯ ಗುಣಾಳಂಕೃತ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ನೃಪಠ(ರಂ ಸಂಗ್ರಾಮದೊಳು ಗೆಲ್ಲು ನೆಟ್ಟಗೆ ಸಪ್ತಾಬ್ಲಿಪರೀತ ಭೂತಳಮನೇಕಛತ್ರದಿಂದಾųನಾವಗಮಿಂತಪ್ರತಿಮ

24. ಪ್ರತಾಪನಸುಹೃತಕೀಲಾಳಪಂ | ತೈಲಪ ॥ ಜನತಾ ಸಂಸ್ತುತನಾದ ತೈಲನ ಮಗಂ
ಸತ್ಯಾಶ್ರಯಂ ತಂನೃಪಾಳನ ಪುತ್ರಂ ವಿಭು ವಿಕ್ರಮಂ ತದನುಜಂ ಸಂದಯ್ಯಣೋರ್ವಿಶನಾತನ ತಮ್ಮಂ ಜಯಸಿಂಗನಾತನ ಮಗಂ ತೈಳೋಕ್ಯಮಲ್ಲಕ್ಷ್ಮೀತೀಶನೆನಿಪ್ಪಾಹ[ವ]

25. ಮಲ್ಲನಾತನ ಮಗಂ ಸೋಮೇಶ್ವರೋರ್ವಿಶ್ವರ ॥ ತದನುಜನುದ್ದತ ರಿಪುನೃಪ ಮದಗಜ
ಮೃಗ ರಾಜನಮಳ ಕೀರ್ತಿವಧೂಟೀವದನಲಲಾಮಂ ಶ್ರೀ ರಾಯದಿಳೀಪಂ ನೆಗಲ್ಲ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನೃಪಂ || ಪೆಣದುಗ್ರಾಹಿತವಂಶಮಂ ತದು ಭುದ್ದರ್ಗಮಂ

26. ನುಗ್ಗಿ ತಕ್ಷಣದಿಂ ಕಂಟಕಕೋಟಿಯಂ ಕಡಿದು ಸಪ್ತಾಂಬೋಧಿಸಂರುದ್ಧ ಧಾರಿಣಿಯಂ ದೋಝಳದಿಂದ ನೇಪ್ಪ೯ಡಿಸಿ ಕೀರ್ತಿಶ್ರೀಗೆ ಕೇಳೀಗೃಹಾಂಗಣಮಪ್ಪರೆ ಮಾಡಿದಂ ಸುಭಟರಾಚ್ಛಾ೯ಳುಕ್ಯ ರಾಮಂ ಬರ || ಕಮಠಾದೀಶನ ಬೆನ್ನೊಳಿರ್ಟ್ಟು ಫಣಿರಾಜೋದ್ಯತ್ಪಣಾಗ್ರ

27. ಕ್ಕೆ ವಂದು ಮಹೀಕಾಮಿನಿ ದಿಗ್ಗಜಬ್ರಜದ ಕುಂಭಾಗ್ರಂಗಳಂ ಮೆಟ್ಟಿ ವಿಕ್ರಮ ಚಕ್ರೇಶನುದಗ್ರವಪ್ಪ ಭುಜಮಂ ಬಂದೇಶಗಳು ರಾಗದಿಂದಮಿದೇನುಂನತಮಾಯೊ ದಕ್ಷಿಣಭುಜಂ ಚಾಲುಕ್ಯ ಚಕ್ರೇಶನ | ಪೆಸರ ವಿಷೋರಗೇಂದ್ರನ ಫಣಾಗ್ರದೊಳಿರ್ಪ್ಪ ಭಯರಸಾ

28. ತಳಕ್ಕಸುರನಡುರ್ತು ನೂಂಕಿದ ಪರಾಭವಮಾದಿ ವರಾಹನೆತ್ತುವಂದಸುವರಿತೆಯಾದ ಪೇದೆ ತನಗಾದುದೆಂಬಿನವೀಗಳಿದ್ದುಪಳು ವಸುಮತಿ ವಿಕ್ರಮಾಭರಣ ಭೂಪನ ಭೂರಿಭುಜ ಪ್ರದೇಶದೊಳು || ಪೆಸರ್ವೊತ್ತಿರ್ದ್ದಾದಿ ರಾಜಕ್ಕಳುಮನಿಳಿಸಿದಂ ರಾಜವಿದ್ಯಾ

29. ಭುಜಗಂ ವಸುಧಾಲಕ್ಷ್ಮೀಭುಜಂಗಂ ತ್ರಿಭುವನ ವಿಜಯಶ್ರೀಭುಜಂಗಂ ಮಹಾಸಾಹಸದೊರ್ಚ್ಛಂಗೀ ಭುಜಂಗಂ ಸಹಜ ಮಧುರ ಸಂಗೀತ ಗೋಷ್ಠಿ ಭುಜಂಗಂ ರಸವಧುವಾಣೀ ಭುಜಂಗಂ ನೃಪಗುಣನಿಳಯಂ ರಾಯವೇಶ್ಯಾ ಭುಜಂಗ || ಎಂಗದುದಗ್ರರಿಲ್ಲೊಯಬಾ

3೦. ಯೊಳೆ ನೆಲದ ರಾಯರಿಲ್ಲ ಕಂಡುಲುಸೆಲ್ಸಿ ಗೊಟ್ಟು ತೊರ್ತ್ತು ವೆಸಗೆಯ್ಯದ ಮಂಡಳನಾಥರಿಲ್ಲ ತನ್ನಯ ಕೆಯ ವಸ್ತುವಾ ವಸ್ತುವಾಹನಮನಟ್ಟದರಿಲ್ಲೆನೆ ಬಣ್ಣಿಸಲ್ಕದಾದ್ರೆ೯ದವರೊ ವೀರವೃತ್ತಿಯನ ಗುರ್ವಿನ ವಿಕ್ರಮಚಕ್ರವರ್ತಿಯ || ಪುದಿದು ಪೊದಲ್ಲಿ ವಿಕ್ರಮವಿಜೃಂ

31. ಭಣಮಂ ತೊದಾಳ್ವೆಸಕ್ಕೆ ಪೂಣ್ಣೆದವಿದ ಭೀತಿಯಂದೆಗಲನ್ಯನೃಪಾವಳಿ ಪಾದಪೀಠದೊಳು ಪದನಖದಪ್ಪ೯ಣಂಗಳೊಳಗಾ ರಿಪುಭೂಪರ ರೂಪು ಚಂದ್ರಬಿಂಬದ ಮೃಗದಂತಿರ್ಪುವು ನೆಗರ್ತ್ತೆಯ ವಿಕ್ರಮಚಕ್ರವರ್ತಿಯ || ನೆಗರ್ದ್ದಾ ವಿಕ್ರಮಚಕ್ರ

32. ವರ್ತ್ತಿಯ ಪದಾಂಭೋಜಕ್ಕೆ ಬೃಂಗಂ ಭುಜಾಸಿಗೆ ಕೂಪ್ಪಾ೯ಜ್ಞೆಗೆ ರಕ್ಕೆ ಭೂವನಿತಿ ಗೇಜುಂಜೇವನಂ ರಾಜ್ಯಲಕ್ಷ್ಮಿಗೆ ನಿಟ್ಟಯ್ದೆತನಂ ಜಸಕ್ಕೆ ಪಸರಂ ತೇಜಕ್ಕೆ ಕಾಯ್ತಿತನೆಂದೆ ಗುಣಂಗೊಳ್ಳುದು ಕುಂತಳಾವನಿತಳಂ ಶ್ರೀಮಾನ್ಮಹಾದೇವನಂ । ಕಂದ | ಎನಿಪ ಮಹಾದೇವಚ

33. ಮೂಪನ ಜನ್ಮ ಕ್ಷೇತ್ರವಂಶವೀರ್ಯ್ಯ ಶ್ರುತಮಾತನನೇಕ ಧಮ್ಮ೯ಕಾಯ್ಯ೯೦ ಜನತಾಸ್ತುತಮೆನಿಸಿ ನೆಗಲ್ಲವೆನೆ ಕೇವಳಮೆ || ಅದಂತೆನೆ ॥ ಸಕಳದ್ವೀಪ ಕಳಾಪಮಂ ಮಿಗುವ ಜಂಭೂದ್ವೀಪದೊಳು ಕೀರ್ತಿವೆತ್ತು ಕರಂ ಭಾರತವರ್ಷ ಮಿಪ್ಪು೯ದದು ವರ್ಷೋತ್ಕೃಷ್ಟಮಂತಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ

34. ಕುಳಾಸಂಕುಳ ಜನ್ಮಭೂಮಿಭುವನಶ್ರೀರಮ್ಯಹಮ್ಯಾ೯ಗ್ರ ಚೂಳಿಕೆಯಿರ್ಕ್ಕು೦ ಬಹುಧಮ್ಮ೯ಧೇನು ನಿವಹಕ್ಕಾಡಂಬೊಲಂ ಬೆಳ್ವಲ || ನರೆಯಂಗಲ್ಪನ್ನೆರಡುಂ ಧರಾಂಗನಾ ತಿಳಕಮೆನಿಸಿ ಬೆಳ್ಳಲ ನಾಡೊಳು ಕರಮೊಪ್ಪಿ ತೋರ್ಕ್ಕುಮನರಿರೆವೆತ್ತ ಮಹಾ

35. ಗ್ರಹಾರವಿಟ್ಟಿಗೆಯೆಸೆಗು || ಇದು ಕನಕಾದ್ರಿಯಂತೆ ವಿಬುಧಾಶ್ರಯಮಿಂತಿದುನೋಡ ನಾಗಲೋಕದ ವೊಲನಂತ ಭೋಗಿಜನಸೇವಿತಮಿಂತಿದು ದುಗ್ಧವಾರ್ಧಿಯಂದದೆ ಪುರುಷೋತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಕರಂ ಧನದಾಚಳದಂದದಿಂದಮಿಂತಿದುವೆ ಮಹೇಶ್ವರಾವಸ್ಥ ಮೆ

36. ನದರಾರೊ ತದಗ್ರಹಾರಮ ॥ ಆಡುವ ಸೋಗೆ ಪಾಡುವಳಿಗಳು ನಡೆದಾಡುವ ಹಂಸೆ ಪಂಚಮಂ ಬಾಡುವಗಣ್ಣಗೋಗಿಲೆ ಕೆಲನ್ನು೯ಡಿದಂತುಟನಾಗಳಂತೆ ಮಾತಾಡುವ ರಾಜಕೀರವೊಲವರ್ಕ್ಕಿಸಲಾದಗಲ್ಲು ಪೂವಿನಂಬಾಡೆ ಲತಾವನಂಬುಗುವ ನಲ್ಲವರಲ್ಲಿಯ ನಂದ

37. ನಂಗಳೊಳ್ || ಸುರತರು ನನ್ನನಕ್ಕಿದು ನಂದನದಿಂ ಭಗೆ ಪೋಪುವಾ ಮಹೇಶ್ವರನ ಜಟಾಗ್ರದಿಂದಿಳಿದ ಗಂಗೆಯಕಾಲಿದಕೊಪ್ಪಿ ಬಪ್ಪ ನೀರ್ವ್ವರಿ ಘನ ಬೃಂದಮಿಂತಿದು
ಪೆರ್ಗೆಯಲ್ಲಿಯೆ ತೀವಿ ನೀರ್ಗ್ಗಳಂ ಧರೆಗನುರಾಗದಿಂ ಕವುವಕ್ಕುವೆನಿಪ್ಪುದು ನೋರ್ಪ್ಪಡೀಪುರ || ಕಲಿಮ

38. ಶಕಾರ್ತೃ ಧೂಮಮೆನಿಸಿಟ್ಟ ನೆಗರ್ತ್ತೆಯ ಹೋಮಧೂಮಮಗ್ಗಲಿಸಿನಚ(ಭಂಬರಂ ಮಳಿದ್ದು, ನಾಕನದಿ ಪ್ರಚುರಪ್ರವಾಹ ಸಂವಳನ ವಿಳಾಸ ಯಾಮುನಜಳೋಧಮಮಂ ಮಿಗೆ ಜನ್ನವಿರ್ಪ್ಪಭೂವಳಿಯ ವಿನೂತ ವಿಪ್ರವರರಿಂದೆಸೆದಿರ್ಪುದದೆತ್ತ ನೋರ್ಪ್ಪಡಂ || ಅವರಿಂದಂ ವೇದವಿದ್ಯಾ

39. ಲತಿಕೆ ನಿಮಿದ್ದು೯ದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಜೇಷ್ಠರಿಂ ಭೂಭುವನಂ ವೇದೋಕ್ತಮಾರ್ಗ್ಗಾನುಗಮೆನಿಸಿದುದಾ ಭೂಮಿದೇವರ್ಕೈಳೊಲ್ಲಿಕ್ಕುವ ನಾನಾಹವ್ಯಸಂದೋಹಮನೆ ಸುರಗಣಂ ಪಾರ್ದ್ದು ಕೊಂಡಿಪ್ಪು೯ದಾ ವಿಪ್ರವರಪ್ಪೆ೯ಚ್ಚಲೆ ಪೆರ್ಚ್ಚಿತ್ತತಿವಿದಿತ ಪರಬ್ರಹ್ಮಾಮಾ ಬ್ರಹ್ಮವಂಶ 11 ಸಕಳ ವ್ಯಾಕರಣಂಗಳುಂ ವಿವಿಧ

40. ವೇದಾರ್ತ್ಮಂಗಳುಂ ಮೂರ್ತ್ತಿಗೊಂಡು ಕಳಾಶಾಸ್ತ್ರ ಸಮೇತಮೋಲಗಿಸೆ ತಮ್ಮಂ ಬ್ರಹ್ಮ ವಿದ್ಯಾವಿಶೇಷಕರಮ್ಲಾನಚರಿತ್ರ ಪಾತ್ರರಮಳಜ್ಞಾನರ್ದ್ದಿಸಂಪನ್ನರೀ ಸಕಳ ಕೋಣಿಗೆ ಪೂಜ್ಯರಿಟ್ಟಿಗೆಯ ನಾಲ್ಕೂರ್ವದ್ವಿ್ರಜನೋತ್ತಮರು || ಕಂದ || ಅನಘರನ ವದ್ಯರನುಪಮರನೇಕವಿಧ ಯಜ

41. ನ ಯಾಜನಾಧ್ಯಯನ ದಾನಸತ್ಪರಿಗ್ರಹ ವಿನೂತರಿಟ್ಟಗೆಯ ವಿಪ್ರರಾನಾಲ್ಕೂರ್ವ್ವರು || ಅವರೊಳ್ಳೋತೆಯಚೌವೇರವೆಸರೊಳಸೆದಿರ್ಪ್ಪ ಯಜ್ಞದೀಕ್ಷಿತರೆಸೆದರ್ದ್ಭುವನನುತ ಕಮ್ಮ೯ಕುಳ ಸಂಭವರತುಳಾತ್ರೇಯ ಗೋತ್ರರಮಳ ಚರಿತ್ರರು ||

42. ಅವರ ಸುತರೆನಿಸಿದಮ್ಮಾ೯ಧವಭಟ್ಟರಶೇಷ ಶಾಸ್ತ್ರ ಪಾರಂಗಮರರ್ಣ್ಯವಮೇಖಳಾಖಳೋರ್ವೀ ಭುವನೈಕ ಪವಿತ್ರರಾದ್ಯಾ ಮನುಚಾರಿತ್ರರು ॥ ಎನಿಸಿ(ದ) ಮಾಧವಭಟ್ಟರತನೆಯಂ ಬಸವೆಯ ಶಡಂಗಿ ಸಂಗತ ಚರಿತಂ ಜನನುತನಾದಂ ವೇದಂ ಮನುಜಾತಿಯಂ ಷಡಂಗಮಂ ತಾ

43. ಳಿದವೊಲ್ || ತತ್ತನೆಯಂ ತ್ರಯೀ ತ್ರಿಪಥಗಾ ಹಿಮವದ್ದಿರಿ ಸಚ್ಚರಿತ್ರ ಸಂಪತ್ತಿಯ ಬಿಟ್ಟು ಧರ್ಮ್ಮದ ತವಮ್ಮ೯ನೆ ಕೀರ್ತಿಯ ಜನ್ಮಭೂಮಿ ಲೋಕೋತ್ತಮನುತ್ತಮೋತ್ತಮನುದಾತ್ತ ಶಿಖಾಮಣಿ ದೇಚಿರಾಜ ವಿಪ್ರೋತ್ತಮನಾ ಮಹಾಪುರುಷನಂ ಪುರುಷೋತ್ತಮನೆ ನ್ನದಿಪ್ಪ೯ರಾರು || ಊರಿಂದಂ

44. ತೆಂಕಲೊಪ್ಪಿಪ್ಪಿ೯ನಮಖಿಳ ಜನಾಧಾರವಾಗಿರ್ಪ್ಪಿನಂ ಧಮ್ಮಾ೯ರಂಭೋದ್ಯೋಗಿ ನಾನಾವಿಧ ವಿಬಧನುತಂ ದೇಚಿರಾಜಂ ವಿಶಿಷ್ಠಾಧಾರಂ ತಾತ್ಪರ್ಯ್ಯದಿಂ ಕಟ್ಟಿಸಿದ ಕೆಂತೆ ಪಯಟ್ಟೂರ ವಿಸ್ತಾರದಿಂದಂ ಕ್ಷೀರಾಂಭೋರಾಶಿ ಪೋ ಮತ್ತೆನಿಸಿದೆನಿಸುಗುಂ ತುಂಗರಂಗತ್ತರಂಗ | ಆ ನೆಗರ್ದ್ದ ದೇಚಿರಾಜನ ಮಾನ

45. ಮಾನವಮಣ್ಣನನ ಸತಿಸತೀಜನತಿಳಕಂ ತಾನೆನಿಸಿ ನೀಜಿಕಬ್ಬೆ ಮಹೀನುತೆ ಪೆಂಪೆಸೆಯಲೆಸೆದಳೀ ವಸುಮತಿಯೊಳು || ವಸುಧಾ ದೇವೋತ್ತಮಂ ತಾನೆನೆ ಪೆಸವ್ವ೯ಡೆದಾ ದೇಚಿರಾಜಂಗವ ಮ್ಹಾನ ಸತೀತ್ವಖ್ಯಾತೆ ನಿಜಾಂಬಿಕೆಗವನುಪಮಂ ಪುಟ್ಟಿದ ವಸುದೇವಂ ವಸುದೇವಾಪತ್ಯನೆಂಬಂ

46. ತಿರೆ ಸಕಳ ಜಗದ್ವಂದಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾವಸಥಂ ವೇದಾರ್ತ ವೀಥೀ ವಿಹರಣಗುರು ಭೂಲೋಕ ವಿಪ್ರಪ್ರಧಾನ | ಎನೆ ನೆಗಟ್ಟ೯ ವಸುದೇವನ ಮನುಚರಿತನ ಕಾನೆ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರಾನನೆ ಮಾನನಿಧಾನೆ ಭೂಮಿ ಭೂಸುರ ವನಿತೋತ್ತಮೆ ವಳಜಿಕಬ್ಬೆ ಕಾಂತಾರತ್ನ || ಆ ವಾಸುದೇವ ವಿಭು

47. ಗಂ ಭೂವನಿತೆಯೆನಿಪ್ಪ ವಳಜಿಕಾಂಬಿಕೆಗಂ ಸಯಾವರಿಸಲು ನಾರಾಯಣದೇವಂ ಭೂದೇವಂ ತಿಳಕನುದಯಂ ಗೆಯ್ದ | ನೆಗರ್ದ್ದಿಂದ್ರೇಭಮಾಶಾಮಧರದನಿಗಳೊಳು ದುಗ್ಧವಾರಾಶಿ ವಾರಾಶಿಗಳೊಳು ಮೇರು ಕ್ಷಮಾಧೃತ್ಪತಿ ಕುಳಕುಧರ ಶ್ರೇಣಿಯೊಳು ವಜ್ರ ದಿಕ್ಷಾಲಗ

48. ಣ ಪ್ರಖ್ಯಾತರೊಳ್ಳಾವಿಸುವಡೆ ಮಿಗಿಲಂತನೆ ನಾರಾಯಣಾಯ್ಕ ಮಿಗಿಲಿನ್ತಿ ವಿಶ್ವವಿಪ್ರ ಪ್ರವರರೊಳೆನಲಿಂ ಮೆಚ್ಚದಿಪ್ಪಾ೯ತನಾನ । ನೃತಗೋತ್ರಂ ಶಂಖಚಕ್ರೋಜ್ವಳ
ಯಶನಪರಿಮ್ಲಾನ ಶಾರೀರ ಪದ್ಮಸ್ಥಿತ ಭಾಸ್ವದ್ಭಹ್ಮತೇಜಂ ವಿಬುಧಗಣನುತಂ ಸತ್ಯಭಾಮಾಭಿರಾಮಂ ಸ್ಥಿತಿಸಾ

49. ರಂ ಶ್ರೀಯುತಂ ವಿಪ್ರವರಪತಿ ಜಗತ್ಸೆವ್ವನೆಂದೆಂದು ಲೋಕಂ ಸ್ತುತಿಗೆಯ್ಯುತ್ತಿಪ್ಪ೯ ನಾರಾಯಣನ ಹಿಮೆಯಂ ಬಣ್ಣಿಸಲು ಬಲ್ಲವನಾವ । ಜಗವೆಲ್ಲಂ ತನಗಾತಪು೯ರುಷಕಾರಂ ತನ್ನ ಮೆಯ್ ತಾನೆ ಲಕ್ಷ್ಮಿಗೆಮೆಯ್ಯರ್ಚ್ಚನೊಡಚ್ಚು೯ತಿಪ್ಪ೯ ಪುರುಷಂ ಪುಣ್ಯಾಧಿಕರ್ತನ್ನ

50. ಪೋಲ್ಪಿಗೆ ವಪ್ಪ೯ರ್ಪ್ಪೆರರಿಲ್ಲ ಸತ್ವದುದಯಂ ಬ್ರಹ್ಮಸ್ವರೂಪಂ ಪ್ರಕಾಶಗುರುತ್ವಂ ತನಗೆಕ್ಕ ಲಾವಣ್ಯ ಮೆನಿಪ್ಪಂ ಮೂರ್ತ್ತಿನಾರಾಯಣ || ಆ ವಿಭುವಿನ ವಧು ನಿಮ್ಮ೯ಳಭಾವಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಗಂಗೆ ಭಾಸುರಗುಣ ರತ್ನಾವಾಸ ಭೂಮಿ ಸಕಳ ಮಹೀ[ವನಿತಾರತ್ನ। ಚಂದ್ರಿಕಾಂಬಿಕೆ

51. ಯಸೆದಳು || ವಿಮಳಾಚಾರ ವಿಚಾರ ಜಾಹ್ನವಿ ಧರಾದೇವಾ।೦ಗನಾಕಾರ ಧರಿತ್ರಿ ಮಹೀಲೋಕ ನಿಳಿಂಪ ನಿಮ್ಮಳಕುಳಾವಿರ್ಭಾವ ಸಾವಿತ್ರಿ ಮೂರ್ತಿಮದಾಕ್ಷೇಶ್ವರ ಪುಣ್ಯಲಕ್ಷ್ಮಿ ನವನಾಮಾರುಂಧತೀದೇವಿ ನಿತ್ಯಮಹತ್ವಾಂಬಿಕೆಯೆಂದು ಬಣ್ಣಿಸದರಾರು ಚಂದ್ರಿಕಾ ದೇವಿಯ ||

52. ಸಕಳಾರಾಧ್ಯೆ ನಾಗೇಂದ್ರ ನಂದನೆಗಮೀಶಂಗಂ ಜಗತ್ತೂಜ್ಯನಪ್ಪಕುಮಾರಂ ಸ್ಥಿರಶಕ್ತಿ ಯುಕ್ತನುದಯಂ ಗೆಯಂದದಿಂ ಚಂದ್ರಿಕಾಂಬಿಕೆಗಂ ನಾರಾಯಣದೇವ ವಿಪ್ರ ವಿಭುಗಂ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾದೇವನಾತ್ಮ ಕುಳಾಂಭೋನಿಧಿ ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನದೆಯಗೆಯ್ದಂ ಜಗನ್ಮಂಡನಂ || ಕಲಿಕಾಲೋತ್ಥಕಳಂಕಮಂ

53. ತೆರಳೆನೂಂಕುತ್ತಿಪ್ಪು೯ದತ್ಯಂತ ನಿಮ್ಮ೯ಳ ಧರ್ಮ್ಮದ್ರುಮಕಾಳವಾಳ ಜಳಮಿರ್ಪ್ಪಂತಿರ್ಪುದ ಪ್ರಾಕೃತಾಖಿಳ ಮನ್ವಾದಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾರ್ಗದೊಳೊಡಂಬಟ್ಟಿಪ್ಪು೯ದವಾಹತಂ ಕಲಿಕಾಲ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷ ಚಾರುಚರಿತಂ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾದೇವನ । ಮೂವರೆನಿಪ್ಪ ದೇವರವರಂಗಳಿನಂತ ವರಂಶಜಂ ಮಹಾ

54. ದೇವಚಮೂಪನಾಗಳವರೊಪ್ಪುವ ಶಕ್ತಿಯರುಂ ತದೀಯಕಾಂತಾವಳಿಯಾದ ವೋಲೆಸೆವರೊಪ್ಪುವ ಕಾಳಲದೇವಿ ಮಲ್ಲಿಕಾದೇವಿ ಮಹಾಸತೀಜನ ಶಿರೋಮಣಿ ಪಂಪಲದೇವಿಯಂಬವರು || ಶಕ್ತಿತ್ರಯ ಸಂಪನ್ನತೆ ಸೂಕ್ತಿಸುಧಾಕರ ಕಳಾಧರತ್ವಂ ಸೇವಾಯುಕ್ತ ಜನ ರಕ್ಷಣೋ

55. ಚಿತಶಕ್ತಿ ಮಹಾದೇವನಲ್ಲದಂಗೊಪ್ಪುಗುಮೇ || ಅಭಿಮಾನೋಧ್ಯಾನ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಮಧುಮಧುರ ಮಧುಸ್ಯಾಂದಿವಾಗ್ನಲ್ಲಿಕಾ ವಲ್ಲಭನಮಾನ ತ್ರಿಶಕ್ತಿ ಪ್ರಕಟಪಟುನಟೀರ್ನ ನಾರಂಭರಂಭಾಪ್ರಭು ರಾಜದ್ರಾಜವಿದ್ಯಾಗುರು ಗುರುಗುಣರತ್ನಾಕರಂಧಾರಿಣೀ ವಲ್ಲಭ ದಡ್ಡಾದೀಶ ಚೂಡಾಮಣಿ ನೆಗರ್ದ್ದ

56. ಮಹಾದೇವದಣ್ಣಾಧಿನಾಥ | ನಿಜಜನ್ಮ ಕ್ಷೇತ್ರಮೆಂಬೀ ಮಹಿಮೆಯೊಳಹಿಮಾಂ ಶೂದ್ಭವಾದ್ರೀಂದ್ರವಂ ವಾರಿಜಗರ್ದ್ಯೋತ್ಪತ್ತಿ ಪಂಕೇಜಮನಮೃತ ಕರೋತ್ಪತ್ತಿದುಗ್ಗಾಜ್ಜಿಯಂ ಮಿಕ್ಕು ಜಗದ್ವಿಖ್ಯಾತವಾದಿಟ್ಟಿಗೆಯೊಳಮಳ ಕೀರ್ತಿಪ್ರಿಯಂ ಕೀರ್ತಿಯಂ ವಿಶ್ವಜನಪ್ರಸ್ತುತ್ಯ ಮಾಗಳ್ಳಿಲಿಪ ಬಗೆಯಿನಾ

57. ತ್ರೇಯ ಗೋತ್ರಾವತಂಸ 11 ರಸೆಯಂ ನಾಗೇಂದ್ರ ಭಾಸ್ವತೃಣಮಣಿರುಚಿಯಿಂದ್ವಾಳುಕಾನ್ತಂ ಬರಂ ಶೋಧಿಸಿ ಮುನ್ನೀರ್ದಿದ್ದಿ ಧಾತ್ರೀಧರಮನನಿತುಮಂ ಗುಂಡುಗಲ್ಲಿಕ್ಕಿ ದಿಗ್ಧಂತಿ ಸಮೂಹೋತ್ತುಂಗ ಗಾತ್ರಾಪರಮವೆ ತಳಗಂಬಂಗಳಾಗದೇಂ ಮಾಡಿಸಿದಂ ಹಿಮ್ಯಾದ್ರಿಯಂ ಈ ದೇಗುಲಮನೆನೆ ಮಹಾದೇವದಣ್ಣಾದಿ

58. ನಾಥಾ|| ಧರೆರಂಗ ಕುಳಪರ್ವ್ವತಾಲಿತಳಗಂಬಗಳು ದಿಶಾಭಿತ್ತಿ ಭಿತ್ತಿರಸಾಳಂಕೃತ ಚಿತ್ರ ಪುತ್ರಿಕೆಯೆರಾ ದಿಗ್ಗೇವಿಯರ್ದ್ದೇಗುಲಂ ಗಿರಿರಾಜಂ ಕನಕಾದ್ರಿ ಪೊಂಗಳಸಮಾಗಲ್ಯಾ ಮಹಾದೇವರಾದರದಿಂದೆತ್ತಿಸಿದಂತೆ ದೇವಕುಲಮೊಪ್ಪಿಕ್ಕುಂ ಮಹಾದೇವನ | ಉದೆಯಾದ್ರೀಂದ್ರದೊಳಕ್ಕ೯ ಬಿಂಬಮು

59. ದಯಂಗೆಯಂತದಂ ದಾಂಟಲೊಲ್ಲದೆ ನಿಂದಲ್ಲಿಯ ಲೋಕಮಂ ಬೆಳಗುತ್ತಿರ್ಪ್ಪ೦ತ್ತಿರ್ಕ್ಕು ಮುತ್ತುಂಗತಾಸ್ಪದ ದೇವಾಯತನಾಗ್ರ ಹೇಮಕಳಶಂ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾದೇವನಭ್ಯುದೆಯಶ್ರೀ
ಪಿಡಿದಿರ್ಪ್ಪ ಪೂರ್ಣಕಳಶಂ ತಾನಿಂತಿದೆಂಬನ್ನೆಗಂ ।। ಧರಣಿವಲ್ಲಭ ದಂಡನಾಯಕ ಶಿರೋರತ್ನಮಹಾದೇವನಾದರದಿಂ ಮಾಡಿಸಲೊಪ್ಪೆ ತೋ

6೦. ಜವ ಮಹಾದೇವೇಶ್ವರಂ ಸಪ್ತಸಾಗರ ಸೀಮಾವನಿಮಧ್ಯ ದೇವಭವನಂಗಳೆಲ್ಲಮೊಪ್ಪಕ್ಕೆ ತಾಂ ಬೆರಳೆತ್ತಿದ್ದುದು ನೋಡಿವಿನ್ತಿದೆನಿಕುಂ ತುಂಗಧ್ವಜಾಭೋಗದಿಂ || ಇದಪೂರ್ವ೦ ಬ್ರಹ್ಮನುಂ ನಿಮ್ಮಿ೯ಸಲಯನಿದಂ ಪೋಲಲಾ ವಿಶ್ವಕರ್ಮ್ಮಂಗಿದೆದರ್ಮ್ಮಾಂತರಪ್ರೌಡಿಗೆ ಗುರುವೆನಿಸಲು ಸಾಲ್ವುದೆಂಬಂತುಟಂ

61. ನೋಡಿದರಾಶ್ಚರ್ಯ್ಯಂಬಡಲ್ಮಾಡಿದನಿದನೆ ವಲಂ ದೇವದೇವಂಗಿರಕ್ಕುದೆನಿಪ್ಪುತ್ತುಂಗ ದೇವಾಯತನಮೆಸೆದಿರಲು ದಂಡನಾಥ ತ್ರಿನೇತ್ರಂ || ಉದಧಿವ್ಯಾವೃತ ಧಾತ್ರಿಯೊಳಡಿ ಯಿಡಲು ದೇವಾಲಯಂ ಮುನ್ನೆ ಮಾಡಿದವಿಮ್ಮಾಡುವವೀಗ ಮಾಡಿಸುವವಾವುಂ ಫೋಲ್ಟುವೇ ಪೋಲವಿಂತಿದು ದೇವಾಲಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿ

62. ಯೆನಿಸಲು ಸಾಲ್ಲಿರ್ಪುದಂ ಮುಂಮ್ಮ ನೋಮುದದಿಂ ಮಾಡಿಸಿ ಮಾಣದೊಪ್ಪುವ ಮಹಾದೇವೇಶ್ವರಾ(ರೋ)ಪಾಂತದೊಳು ।। ಶ್ರೀ ಯುವತೀ ವಿನೋದಭವನಂ ಭುವನಸ್ತುತಿ ಕೀರ್ತಿ ಕೀರ್ತಿಕಲ್ಪಾಯುವನಾಳಿರಿ ಪಿತೃಭಕ್ತಿರಸಂ ನೆಲೆವೆರ್ಚ್ಚಮೂರ್ತಿ ನಾರಾಯಣದೇವನಂ ನೆನೆದು ಮಾಡಿಸಿದಂ ಜನಕಂಗೆ ಮೂರ್ತಿನಾರಾಣಯದೇವ

63. ವ ದೇವಕುಲಮಂ ಕುಲನಂದನ ಕಲ್ಪಭೂರುಹ || ಜನನಿಗೆ ಚಂದಲೇಶ್ವರನೆತ್ತಿಸಿದಂ ಪುರವರ್ಗ್ಗಮಂ ಜಗಜ್ಜನನುತಮಾಗೆ ಕಾಮನೆವಟ್ಟನೆನೆ ಮಾಡಿಸಿದಂ ಮನೋಜರಾಜನ ರತಿರಂಬೆಯೆಂಬವರ ಸಂತತಿಯಾಗಲೆವೇರ್ಕ್ಕುವೆಂಬ ಕಾಮನಿಯರನಾಯ್ಡು ತಂದುಪುರವರ್ಗ್ಗದ ಸೂಳೆಯರಾಗೆ ಮಾಡಿದಂ ||

64. ಸಾಹಸಭೈರವಂ ಸಕಳಶತ್ರು ಭಯಾವಹಬಾಹು ಸಾಹಸಂ ಸಾಹಸಭೈರವಂಗೆ ವರದಂಗೆ ನಿಜೋಜ್ವಳ ಧರ್ಮ್ಮಪಾಳಕಂಗಾಹಿತಕೀರ್ತಿ ಮಾಡಿಸಿದನೊಪ್ಪುವ ದೇಗುಲಮಂ ಸಮಸ್ತ ಧಾತ್ರಿಹಿತಕಾರ್ಯ ಧುರ್ಯ್ಯನುದಿತೋದಿತ ಪುಣ್ಯನಗಣ್ಯಪೌರುಷ ॥ ಸಕಳ ಕಳಾಸರಸ್ವತಿಗೆ ವಾಣ್ಮಯಮೂರ್ತಿಗೆ ವೇದಮೂ

65. ರ್ತಿಗಪ್ರಕಟನ ಮಂತ್ರಮೂರ್ತಿಗಮಳಾಕ್ಷರಮೂರ್ತಿಗಿರಲೈಭಕ್ತಿಯಿಂ ಸಕಳಕಳಾಸರಸ್ವತಿಯೆ ಮಾಡಿಸಿದಂ ಮಠಮಂ ಸಮಸ್ತ ಶಾಬ್ಲಿಕ ಕವಿ ತಾರ್ಕಿಕಾಗಮಿಕ ವೈದಿಕ ಸಾಕ್ಷರಸಜ್ಜನಾಶ್ರಯಂ || ವನಧಿವ್ಯಾವೇಷ್ಟಿತೋರ್ವಿತಳದೊಳಿದೆ ಪವಿತ್ರಂ ಮಹಾದೇವ ನೀಯಲೈನಗಾಂ ಕೈಕೊಂಡು ಭೂಮಂಡಲಮಿದು ಕ

66. ಲಿಗಿಲ್ಲಿಂದಮಿತ್ತಲು ಪುಗಲ್ಲೆನುತಂ ಕೈಕೊಂಡು ಕೈಯಿಕ್ಕಿದಮೃಡನಡಕಿಲ್ಗೊಂಡ ದೋರ್ಮ್ಮಂಡಳಂ ತಾನೆನಿಕ್ಕುಂ ಪ್ರಾಕಾರಮಾಶಾಮದಕರಿ ಕಟ ಕಂಡೂ ವಿನೋದ ಪ್ರದೇಶ | ನೆಲಸುತ್ತಂ ಮೃಡನಿಲ್ಲಿ ಮುನ್ನಿಳಿಪಿ ಗಂಗಾಸಿಂಧುವಂ ಜಾಹ್ನವೀ ಜಳದಿಂದೀ ಶಿವತೀರ್ತ್ಥಮಾಯ್ತಿದನೆ ದೇವಂದೇವಿಗಾನಂದದಿಂ ಜಳಕೇಳಿ ಸರಮಾಗೆ ಕೊಟ್ಟಡಭಿಧಾನಂ ತನ್ನೊಳ

67. ನವರತಮಾಗಳಿ ದೇವೀಗೆತೆಯಿಪ್ಪುದೊಪ್ಪುವ ಮಹಾದೇವೇಶ್ವರೋಪಾಂತದೊಳು || ಮತ್ತವೆಂತೆನೆ || ಜಗವೆಲ್ಲಂ ಕಂಡು ಕೈಯಂ ಮುಗಿಯೆ ಸವಸಿ ಕುಂದುಂಗೊಳಂ ಕಾಡಲೂರಿಟ್ಟಿಗೆ ವೇಳೂಗ್ರಾಮೆ ವಾರಣಾಸಿ ಜನವಿನತುಂ ಸ್ವಾಮಿ ಪಂಪಾಸ್ಥಳಂ ಮೊದೆಗನೂರು ಶ್ರೀ ರಾಯನಾರಾಯಣಪುರಿ ನರೆಯಂಗಲ್ಗಳೆಂ

68. ಬಲ್ಲಿ ಪುಣ್ಯಂ ನೆಗಳಲು ಧರ್ಮ್ಮಂಗಳಂ ಮಾಡಿದನೆಸೆಯೆ ಮಹಾದೇವ ದಣ್ಣಾಧಿನಾಥ | ಕಡುಚೆಲ್ವಿಂ ನಿಡುಗಂದ ಮಂಗಳವುರಂ ಶ್ರೀ ಲಟ್ಟಾಲೂರ್ವೇಣ್ಣಿ ಕಲ್ವಡವೂಕ್ಕೋ೯ಳವುರಂ ಪೊಗತ್ತೆವಡೆದಿರ್ದ್ದ ರಿದ್ಧಿಗಾವಂಗಳೆಂಬೆಡೆಯೊಲು ನಿರ್ಮ್ಮಿಸಿ ಧರ್ಮ್ಮಮಂ ಸಲೆ ಮಹಾದೇವ ಯಶೋಲಕ್ಷ್ಮಿಯಂ ಪಡೆದಂ ಧಾರಣಿಕೂರ್ತ್ತು ಕೀರ್ತಿಸುವಿನಂ ಚಂ

69. ದ್ರಾರ್ಕ್ಕತಾರಂಬರಂ || @ ಸ್ವಸ್ತಿ ಸಮಸ್ತಭುವನಾಶ್ರಯ ಶ್ರೀಪಿದ್ದೀವಲ್ಲಭ ಮಹಾ ‘ರಾಜಾಧಿರಾಜಪರಮೇಶ್ವರ ಪರಮಭಟ್ಟಾರಕ ಸತ್ಯಾಶ್ರಯ ಕುಳತಿಳಕ ಚಾಳುಕ್ಯಾಭರಣ

70. ಶ್ರೀಮತ್ರಿಮವನಮಲ್ಲದೇವರು ಶ್ರೀಮದಗ್ರಹಾರವಿಟ್ಟಗೆಯ ಶ್ರೀ ಮಹಾದೇವೇಶ್ವರದೇವರಂಗಭೋಗ ನಡೆವಂತಾಗಿ ಕೈಭೋಗಾಭ್ಯಂತರ ಚತುಶ್ರೀಮಾತುದ್ದಿಯಿಂ ಸವ್ವಕ್ಷಸಮಕ್ಕವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟ ಕುಕ್ಕನೂರು ಮೂವತ್ತು ಬಳಿ

71. ಯ ಬೆಣ್ಣೆಕಲ್ಲು ೧ ಮತ್ತವಾ ದೇವಗ್ಗೆ ತಳವಿತ್ತಿಯಾಗಿ ಸಮಧಿಗತ ಪಂಚಮಹಾಶಬ್ದ ಮಹಾ ಸಾಮಂತಾಧಿಪತಿ ಮಹಾಪ್ರಚಂಡದಂಡನಾಯಕಂ ವೈರಿಭಯದಾಯಕಂ ಬಂಧುಜನ ಕುವಲಯ ಸುಧಾಕರ ನೀತಿರತ್ನಾಕರ ವಿಪ್ರಕುಲಕಮಳ ಮಾರ್ತ್ತಂಡ ನುಡಿದಂತೆ ಗಂಡ ಗೋತ್ರಪವಿತ್ರ ಪರಾಂಗನಾ

72. ಪುತ್ರ ಸ್ವಾಮಿವಂಚಕಗಜಪಂಚಾನನಂ ಸುಜನಜನಮನೋರಂಜನ ಶ್ರೀಮತ್ರಿಭುವನದೇವ ಪಾದಪಂಕಜ ತಿಳೀಮುಖಂ ಸಮರಮುಖ ಷಣ್ಮುಖಂ ನಾಮಾದಿ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಹಿತಂ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಪ್ರದಾನಂ ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿವಿಗ್ರಹಿ ಮನೆವೆರ್ಗ್ಗಡೆ ದಂಡನಾಯಕ ಮಹಾದೇವಯ್ಯಗಳು ಯ

73. ಮ ನಿಯಮ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ ಧ್ಯಾನ ಧಾರಣ ಮೋನಾನುಷ್ಠಾನ ಜಪ ಹೋಮ ಸಮಾಧಿ ಶೀಲಗುಣಸಂಪನ್ನರು ವಿಭುಧ ಪ್ರಸನ್ನರು ಹಿರಣ್ಯಗಭ೯ ಬ್ರಹ್ಮಮುಖ ಕಮಳ ವಿನಿರ್ಗ್ಗತ ವೇದವೇದಾಂಗೋಪಾಂಗ ಶ್ರಿತಿಸ್ಕೃತಿ ಪುರಾಣ ಷಡ್ಡರ್ಶನ ಕಲ್ಕರ್ತ್ಯ ಪ್ರವೀಣರೂ ತಗುಣ ಗೀರ್ವಾಣರಸ್ವಮೇದಾದ್ಯನೇಕ ಯಜ್ಞಾಗಮ

74. ವಿಧಿ ಪಾರಾವಾರ ಪಾರಾಯಣರ್ದ್ದಶ ದಿಶಾಂತರಂಗವಳಯ ದಿವಸಕರ ತೇಜರಾಶ್ರಿತ ಜನಕಲ್ಪಕ್ಷಪೂ೯ವ್ವ೯ ದಕ್ಷಿಣ ಪಶ್ಚಿಮೋತ್ತರ ಧರಣಿಮೇಖಳಾ ಚತಸ್ಸಮುದ್ರ ಪರ್ಯ್ಯಂತ ಯಶೋವಿರಾಜ ಮಾನರ್ಗಂಭೀರ ಸಾಗರ ಸಮಾನರ್ದ್ಗುರಿತೇಭಪಂಚಾನನವಿವೇಕ ರತ್ನಾಕರರ್ಪ್ಪರಹಿತಾಚಾ

75. ಯ್ಯ೯ಕ್ಕು೯ಳಕುಧರ ಧೈರ್ಯ್ಯತಿಲೋತ್ತಮೋಪಮಾನ್ಯಾಂಗನಾ ಜನದೂರಸ್ಪ೯ಮಸ್ತ ವಿದ್ವಜ್ಜನಾಧಾರಾದ್ವಾತ್ರಿಂಶಟ್ಸಹಸ್ರ ಸಮಯದ್ರೋಹ ಕುಳನಿಳಯ ಕಾಳದಾವಾನಳ[ರ್) ಪ್ರಭಳರಿಪು ಬಳಜಳಧಿ ಬಡವಾನಳರಘ ಘನ ಪ್ರಭಂಜನರ್ ಶರಣಾಗತ ವಜ್ರಪಂಜರ ರುಮಪ್ಪ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾಗ್ರಹಾರವಿಟ್ಟಿಗ

76. ಯೂರೊಡೆಯ ಪ್ರಮುಖವಶೇಷ ಮಹಾಜನಂ ನಾಲ್ಕೂರ್ವ್ವರಕಯ್ಯಲು ದ್ರವ್ಯದಾನಪೂರ್ವ್ವಕಂ ಸರ್ವ್ವನಮಸ್ಯ ಸರ್ವ್ವಬಾಧಾಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಪಡದು ಶ್ರೀಮಚ್ಚಾಳುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮವರ್ಷದ ೩೨ನೆಯ ನಂದನ ಸಂವತ್ಸರದ ಭಾದ್ರಪದ ಪುಣ್ಯಮಿ ಆದಿತ್ಯವಾರ ಸೋಮಗ್ರಹಣ ಸಂಕ್ರಾನ್ತಿ ವ್ಯತಿ

77. ಪಾತದಂದು ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾದೇವೇಶ್ವರ ದೇವರಂಗಭೋಗ ನಿವೇದ್ಯವನ್ನದಾನ ಭಟ್ಟ ಘಳಿಯಾರ ಪಾತ್ರ ಪಾವುಳ ಪರಿಗ್ರಹಕ್ಕಂ ಧಾರಾಪೂವ್ವಕಕಂ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟ ಮೂಡವೊಲದ ಮತ್ತರು ಐನೂರು ! ಅದು ಸೀಮೆ ಮೂಡಲು ಕುಕ್ಕನೂರಿಂ ತಳಕಲ್ಲಿಂಗೆ ಹೋದ ಬಟ್ಟೆ ! ತೆಂಕಲು ತಳಕಲ್ಲ ಹೊಲದ ಮೇ

78. ರೆ ॥ ಹಡುವಲಡ್ಡವಸುಗೆ ಮೇಲೆ ಬಡಗಲು ಕಾಣಿಯಹಲ್ಲ ಮೇರೆ | ಮತ್ತದೇವರ ಪಾತ್ರಪಾವುಳ ಪರಿಗ್ರಹಕ್ಕಿರಲು ಪುರವರ್ಗ್ಗವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟ ಮನೆಯಿಪ್ಪ೯ತ್ತನಾಲ್ಕು ಬಾಗಿಲುವಾಡದಿಂ ತೆಂಕಲು ಬಟ್ಟೆಯ ಹತ್ತು ಕಯ್ಯಂಕಳದೂರೊಡೆಯರ ಮನೆ ಮುಟ್ಟಿ ಮನೆಯ ನಿವೇಶನದಗಲ

79. ಮೆಯ್ಯನೀಳಂ || ಕೊಡಲಿಯ ಕೇತನ ಮನೆಯಿಂ ಮೂಡ ಮುಖದೆ ಕೈ ೪ ಬಡಗಣ ನೀಳ ಮುದಿಯನೂರ ವಿಷ್ಣುಫೈಸಾಸರ ಮನೆಯಿಂ ಮೂಡಮುಖದೆ ಕೈ ಅಲ್ಲಿಂ.

ಶಾಸನದ ಸಾರಾಂಶ
1. ದೇವತಾ ಸ್ತುತಿ (ಆರಂಭದ ಸಾಲುಗಳು):
ಶಾಸನವು ಓಂ ನಮಃ ಶಿವಾಯ, ವಿಷ್ಣು, ಬ್ರಹ್ಮ, ಗಣಪತಿ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯೊಂದಿಗೆ ಆರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳಾದ ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮನನ್ನು ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ.

2. ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ವಂಶಾವಳಿ.
ನಂತರ ಪುರಾಣದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ, ಬ್ರಹ್ಮನ ಮಾನಸ ಪುತ್ರರು, ಮನುಗಳು ಮತ್ತು ಸಪ್ತ ದ್ವೀಪಗಳ ವರ್ಣನೆ ಇದೆ. ಚಂದ್ರವಂಶದ ರಾಜರಾದ ಪುರೂರವ ಮುಂತಾದವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸಿ, ನಂತರ ಚಾಲುಕ್ಯ ವಂಶದ ಉದಯವನ್ನು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮನ ಬೋಷಗೈ (ಚುಳುಕ) ನೀರಿನಿಂದ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಹುಟ್ಟಿದರು ಎಂಬ ಐತಿಹ್ಯವನ್ನು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.

3. ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜರ ಪಟ್ಟಿ.
ಚಾಲುಕ್ಯ ವಂಶದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜರಾದ ತೈಲಪ, ಸತ್ಯಾಶ್ರಯ, ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ, ಜಯಸಿಂಹ, ಆಹವಮಲ್ಲ (ಒಂದನೇ ಸೋಮೇಶ್ವರ), ಎರಡನೇ ಸೋಮೇಶ್ವರ ಇವರನ್ನು ಹೊಗಳಿ, ಪ್ರಸ್ತುತ ಆಳುತ್ತಿರುವ ಪರಾಕ್ರಮಿ ರಾಜ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ (ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ) ಶೌರ್ಯವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

4. ಇಟಗಿ ಅಗ್ರಹಾರದ ವರ್ಣನೆ.
ಇಟಗಿ ಗ್ರಾಮವು ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರವಾದ ಅಗ್ರಹಾರವಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ ವೇದ, ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಣಿತರಾದ 5೦೦ ಜನ ವಿದ್ವಾಂಸರು (ಮಹಜನರು) ನೆಲೆಸಿದ್ದರು. ಈ ಊರು ವಿದ್ವಾಂಸರ ತವರು ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

5. ದಂಡನಾಯಕ ಮಹಾದೇವನ ಪರಿಚಯ:
ಈ ಶಾಸನದ ನಾಯಕ ‘ಮಹಾದೇವ’ (ದಂಡನಾಯಕ). ಇವನು ಚಾಲುಕ್ಯರ ಸೇನಾಧಿಪತಿ.

ತಂದೆ: ಮಾಧವ ಭಟ್ಟ (ವಾಸುದೇವ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದರು).

ತಾಯಿ: ಬಳಜಿಕಬ್ಬೆ.

ಪತ್ನಿಯರು: ಕಾಳಲದೇವಿ, ಮಲ್ಲಿಕಾದೇವಿ, ಪಂಪಲದೇವಿ.
ಮಹಾದೇವನು ಅತ್ಯಂತ ಧರ್ಮಿಷ್ಠ, ಪರಾಕ್ರಮಿ ಮತ್ತು ಶಿವಭಕ್ತನಾಗಿದ್ದನು ಎಂದು ಶಾಸನ ಹೊಗಳುತ್ತದೆ.

6. ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಾಣ (ದೇವಾಲಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿ):
ಮಹಾದೇವ ದಂಡನಾಯಕನು ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿ ಭವ್ಯವಾದ ಶಿವನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದನು. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಸೌಂದರ್ಯ ಎಷ್ಟಿತ್ತೆಂದರೆ.

ಇದನ್ನು ನೋಡಿದವರು “ಇದು ಹಿಂದೆಂದೂ ಇಲ್ಲದ, ಮುಂದೆಂದೂ ಬರಲಾರದ ಅದ್ಭುತ ಸೃಷ್ಟಿ” ಎಂದು ಹೊಗಳಿದರು.

ಸ್ವತಃ ದೇವಶಿಲ್ಪಿ ವಿಶ್ವಕರ್ಮನಿಗೂ ಇದರ ಸೌಂದರ್ಯ ನೋಡಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಯಿತು.

ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ “ದೇವಾಲಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿ” ಎಂಬ ಬಿರುದು ಬಂತು.

7. ಇತರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳು:
ಶಿವನ ದೇವಾಲಯದ ಜೊತೆಗೆ ಮಹಾದೇವ ದಂಡನಾಯಕನು.

ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ‘ಮೂರ್ತಿ ನಾರಾಯಣ’ ದೇವಸ್ಥಾನ.
ತಾಯಿಯ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ‘ಚಂದಲೇಶ್ವರ’ ದೇವಸ್ಥಾನ.
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗಾಗಿ ಒಂದು ‘ಮಠ’ (ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜು).

ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಕೆರೆಯನ್ನು ಸಹ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು.
8. ದಾನದ ವಿವರ:
ಕಾಲ: ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮ ವರ್ಷ 32 (ಶಾಸನದಲ್ಲಿ 32ಎಂದು ಇದೆ, ಇತಿಹಾಸಕಾರರ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ. 1112), ನಂದನ ಸಂವತ್ಸರ, ಭಾದ್ರಪದ ಮಾಸದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ, ಭಾನುವಾರ, ಸೋಮಗ್ರಹಣದ ಪುಣ್ಯಕಾಲ.

ದಾನ: ಮಹಾದೇವ ದಂಡನಾಯಕನು ರಾಜನ ಅನುಮತಿ ಪಡೆದು, ಇಟಗಿಯ 5೦೦ ಜನ ಮಹಾಜನರ (ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ) ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪೂಜೆ, ನೈವೇದ್ಯ, ಅನ್ನದಾನ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ-ನೃತ್ಯ ಸೇವೆಗಾಗಿ ದಾನ ನೀಡಿದನು.

ದತ್ತಿ: ಕುಕ್ಕನೂರು ಬಳಿಯ ‘ಬೆಣ್ಣೆಕಲ್ಲು’ ಎಂಬ ಗ್ರಾಮ ಮತ್ತು 5೦೦ ಮಟ್ಟರು (ಒಂದು ಅಳತೆ) ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ನೀಡಲಾಯಿತು.

ಒಟ್ಟಾರೆ ಸಾರಾಂಶ:
ಪರಾಕ್ರಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಅರಸ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ಪ್ರಧಾನ ದಂಡನಾಯಕನಾದ ಮಹಾದೇವನು, ತನ್ನ ತಂದೆ ತಾಯಿಯರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ಶಿವನ ಮೇಲಿನ ಭಕ್ತಿಯಿಂದ ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯದ್ಭುತವಾದ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿ, ಅದರ ನಿರ್ವಹಣೆಗಾಗಿ ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನ ನೀಡಿದ ವಿವರವನ್ನು ಈ ಶಾಸನ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

” ಇಟಗಿ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ.”

ಈ ಶಾಸನವು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ದತ್ತಿ ಮತ್ತು ರಾಜಾಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ, ಇಲ್ಲಿರುವ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅಂದಿನ (ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ) ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಹಾಗೂ ಇಂದಿನ ಕಾನೂನು ಮಾನದಂಡಗಳ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡಬಹುದು.

ನೀವು ನೀಡಿರುವ ಪಠ್ಯವು ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯದ ಶಿಲಾಶಾಸನವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಳೆಗನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಮಿಶ್ರಿತ ಪಠ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸರಳ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಸಾರಾಂಶ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ.
ಈ ಶಾಸನವು ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ಕಾಲದ್ದು. ಅವನ ದಂಡನಾಯಕನಾದ ‘ಮಹಾದೇವ’ನು ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಸಿದ ವಿವರ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ದಾನದ ವಿವರ ಇದರಲ್ಲಿದೆ.

ಇಟಗಿ ಶಾಸನದಲ್ಲಿರುವ ಸನಾತನ (ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ) ಕಾನೂನಿನ ಅಂಶಗಳು.

ಸನಾತನ ಕಾನೂನು ಎಂದರೆ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳು, ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಾಜ್ಞೆಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಪದ್ಧತಿಗಳು.

| 1. | 14 ರಿಂದ 22; 24 ರಿಂದ 32 | ರಾಜಾಜ್ಞೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಭೌಮತೆ (ರಾಯಭಾರ) | ಚಾಳುಕ್ಯ ವಂಶದ ರಾಜರಾದ ವಿಕ್ರಮ ಚಕ್ರವರ್ತಿ, ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ ದೇವರ ಅಧಿಕಾರ, ಪರಾಕ್ರಮ, ಮತ್ತು ಅಡಳಿತದ ವಿವರ. ರಾಜ್ಯದ ಆಜ್ಞೆಯೇ ಪರಮ ಕಾನೂನು (ರಾಜಧರ್ಮ).

| 2. | 15, 16 | ಮನು ಮತ್ತು ಯುವತೀ ವಿಭಾಗ | ಸ್ವಾಯಂಭುವ, ವೈವಸ್ವತ ಮುಂತಾದ ಮನುಗಳ ಉಲ್ಲೇಖ, ಇವರು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಆಳಿದ ಬಗ್ಗೆ. ಮನುಗಳು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ನೀತಿಗೆ ಆಧಾರ (ಮನುನೀತಿ).

| 3. | 70 | ಕೈಭೋಗಾಭ್ಯಂತರ ಚತುಶ್ರೀಮಾತುದ್ಧಿ | ದೇವರಿಗೆ ಬಿಟ್ಟ ದತ್ತಿಯನ್ನು ನಾಲ್ಕು ಗಡಿಗೆ (ಚತುಶ್ರೀಮಾತುದ್ಧಿ) ಒಳಗೆ ಎಲ್ಲ ತೆರಿಗೆಗಳಿಂದ (ಕೈಭೋಗಾಭ್ಯಂತರ) ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿರುವ ಬಗ್ಗೆ. ಇದು ಕಂದಾಯ ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಕಾನೂನು ಅಂಶ.

| 4. | 70 | ಸವ್ವ೯ಕ್ಷಸಮಕ್ಕವಾಗೆ ಬಿಟ್ಟ | ಸರ್ವಬಾಧೆಗಳಿಂದ (ಸವ್ವ೯ಕ್ಷ) ಮುಕ್ತವಾಗಿ ದೇವರಿಗೆ ಬಿಟ್ಟ ದಾನ. ದತ್ತಿ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮ.

| 5. | 76 | ಸರ್ವ್ವನಮಸ್ಯ ಸರ್ವ್ವಬಾಧಾಪರಿಹಾರ | ದೇವಾಲಯದ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು (ಮತ್ತರು ಐನೂರು) ಎಲ್ಲರ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಪಾತ್ರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ತೊಂದರೆಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಶಾಶ್ವತ ಆಸ್ತಿ ಹಸ್ತಾಂತರದ ಕಾನೂನು ಸ್ವರೂಪ.

| 6. | 76 | ಸೋಮಗ್ರಹಣ ಸಂಕ್ರಾನ್ತಿ ವ್ಯತಿಪಾತದಂದು ಧಾರಾಪೂವ್ವಕಕಂ ಮಾಡಿಬಿಟ್ಟ | ಪವಿತ್ರ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ (ಸಂಕ್ರಾಂತಿ, ಗ್ರಹಣ) ಉದಕಪೂರ್ವಕವಾಗಿ (ಧಾರಾಪೂರ್ವಕ) ದಾನ ನೀಡುವುದು. ಆಸ್ತಿ ಹಸ್ತಾಂತರಕ್ಕೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಾನ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಕಾನೂನುಬದ್ಧತೆ ನೀಡುವ ವಿಧಾನ.

| 7. | 71, 72, 75 | ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಹುದ್ದೆಗಳು | ಮಹಾಪ್ರಚಂಡ ದಂಡನಾಯಕ, ಮಹಾ ಸಾಮಂತಾಧಿಪತಿ, ಕನ್ನಡ ಸಂಧಿವಿಗ್ರಹಿ, ಮನೆವೆಗ್ಗ೯ಡೆ ಮುಂತಾದ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ ಹುದ್ದೆಗಳು. ಇದು ಅಂದಿನ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕಾನೂನು ರಚನೆ.

| 8. | 62| ಜನಕಂಗೆ ಮೂರ್ತಿನಾರಾಯಣ ದೇವಕುಲಮಂ ಕುಲನಂದನ ಕಲ್ಪಭೂರುಹ | ಮಗನು (ಮೂರ್ತಿನಾರಾಯಣ ದೇವ) ತಂದೆಗಾಗಿ (ನಾರಾಯಣ ದೇವ) ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು. ಇದು ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತ ಕರ್ತವ್ಯ (ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಜವಾಬ್ದಾರಿ) ಮತ್ತು ದತ್ತಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯ ಅಂಶ.

| 9. | 77, 78| ಸೀಮೆ ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ವಿವರಣೆ | ಭೂಮಿಯ ಗಡಿ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ (ಸೀಮೆ) ಮತ್ತು ಅಳತೆ (ಮತ್ತರು ಐನೂರು). ಇದು ಆಸ್ತಿ ದಾಖಲಾತಿ ಮತ್ತು ಭೂ ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶ.

| 1೦. | 63 | ಪುರವರ್ಗ್ಗದ ಸೂಳೆಯರಾಗೆ ಮಾಡಿದಂ | ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ದೇವದಾಸಿಯರ (ಪುರವರ್ಗ್ಗದ ಸೂಳೆಯರು) ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದ್ದು. ಇದು ಅಂದಿನ ಧಾರ್ಮಿಕ-ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಒಂದು ಭಾಗ.

ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಅಡಕವಾಗಿರುವ ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳು, ಮಾನದಂಡಗಳು, ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಶಾಸನದ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕೆ ಅನ್ವಯವಾಗುವ ಇಂದಿನ ಕಾನೂನು ರೂಪಕಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು.

| 1. | 7೦, 76 | ಸಾರ್ವಜನಿಕ ದತ್ತಿ (Public Trust) | ಮಹಾದೇವೇಶ್ವರ ದೇವರಿಗೆ ನೀಡಿದ ಭೂಮಿ (ಕುಕ್ಕನೂರು 3೦, ಬೆಣ್ಣೆಕಲ್ಲು 1) ಮತ್ತು ಹಣವನ್ನು ದೇವಸ್ಥಾನದ ನಿರ್ವಹಣೆ, ಪೂಜೆ, ಮತ್ತು ಅನ್ನದಾನಕ್ಕೆ ಬಳಸಬೇಕು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಕಾಯಿದೆ (Trust Act) ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ದತ್ತಿ ಕಾಯಿದೆ (Religious Endowments Act) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ.

| 2. | 7೦, 76 | ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿ (Tax Exemption) | “ಕೈಭೋಗಾಭ್ಯಂತರ ಚತುಶ್ರೀಮಾತುದ್ಧಿಯಿಂ ಸವ್ವ೯ಕ್ಷಸಮಕ್ಕವಾಗೆ ಬಿಟ್ಟ” ಮತ್ತು “ಸರ್ವ್ವಬಾಧಾಪರಿಹಾರವಾಗಿ ಪಡದು” ಎಂಬುದು, ದತ್ತಿ ಆಸ್ತಿಗಳಿಗೆ ತೆರಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಬಾಧ್ಯತೆಗಳಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ (Exemption) ನೀಡುವ ಇಂದಿನ ಕಂದಾಯ ಕಾನೂನು (Revenue Law) ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿದೆ.

| 3. | 77, 78 | ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕು ಮತ್ತು ಭೂಮಾಪನ (Property Rights and Land Survey) | ಭೂಮಿಯ ಸೀಮೆ (ಗಡಿ) ವಿವರಣೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಳತೆ. ಇದು ಇಂದಿನ ಆಸ್ತಿ ವರ್ಗಾವಣೆ ಕಾಯಿದೆ (Transfer of Property Act) ಮತ್ತು ಭೂ ಕಂದಾಯ ಕಾಯಿದೆ (Land Revenue Act) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲು ಬಳಸುವ ಪ್ರಮುಖ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ.

| 4. | 65 | ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಧರ್ಮಾರ್ಥ ಸಂಸ್ಥೆ (Education and Charitable Institution) | “ಸಕಳ ಕಳಾಸರಸ್ವತಿಯೆ ಮಾಡಿಸಿದಂ ಮಠಮಂ” (ವೈದಿಕ, ತಾರ್ಕಿಕರಿಗೆ ಆಶ್ರಯ). ಇದು ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ದಾನ ನೀಡುವ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಇಂದಿನ ಚಾರಿಟಬಲ್ ಸೊಸೈಟಿ ನೋಂದಣಿ ಕಾಯಿದೆಗೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ.

| 5. | 77 | ಒಪ್ಪಂದ ಮತ್ತು ಮಾನ್ಯತೆ (Agreement and Recognition) | “ಮಹಾಜನಂ ನಾಲ್ಕೂರ್ವ್ವರಕಯ್ಯಲು ದ್ರವ್ಯದಾನಪೂವ್ವಕಂ ಸರ್ವ್ವನಮಸ್ಯ… ಪಡದು” (ಗ್ರಾಮದ ಪ್ರಮುಖರು ದ್ರವ್ಯ ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಿರುವುದು). ಇದು ದತ್ತಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವವರಿಗೆ ಮತ್ತು ನೀಡುವವರಿಗೆ ನಡುವಿನ ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಒಪ್ಪಂದ (Legal Contract) ದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

| 6. | 76 | ಸಮಯ ಮತ್ತು ದಿನಾಂಕದ ನಿಖರತೆ (Time Specificity) | ಚಾಳುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮ ವರ್ಷದ 32 ನೆಯ ನಂದನ ಸಂವತ್ಸರದ ಭಾದ್ರಪದ ಪುಣ್ಯಮಿ ಆದಿತ್ಯವಾರ ಸೋಮಗ್ರಹಣ. ದಿನಾಂಕದ ನಿಖರತೆಯು ಇಂದಿನ ಕಾನೂನು ದಾಖಲಾತಿ (Legal Documentation) ಯಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಂದಗಳ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಲು ಮೂಲಭೂತ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಾಗಿದೆ.

ಮೂಲಗಳು:

ಇಟಗಿ ಶಾಸನವು ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ರಾಜಕೀಯ ಕಾನೂನು, ಕಂದಾಯ ಕಾನೂನು, ಮತ್ತು ದತ್ತಿ ಕಾನೂನು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ಅಂದಿನ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪುಗೊಂಡ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಬದ್ಧತೆಯನ್ನು ಇಂದಿನ ಟ್ರಸ್ಟ್ (Trust), ಆಸ್ತಿ ಹಕ್ಕು (Property Rights), 2 38 (Tax) đơ ಮೂಲಕ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

” ಗವಿಮಠ ಅಶೋಕನ ಶಾಸನ.”

ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯ ಹೀಗಿದೆ.

“ದೇವನಾಮಪಿಯೇ ಆಹ ಸತಿರೇಕನಿ ಅಧತೀಯಾನಿ ವಾಸನಿ ಯಾಂ ಸುಮಿ ಉಪಾಸಕೇ ನೋ ಚು ಖೋ ಬಾಧಂ ಪಾಕಮತೇ ಸಂವಾಚಾರೇ ಸತಿರೇಕೇ ಯಾಂ ಮೇ ಸಂಘೇ ಉಪೇತಿ ಬಾಧಂ ಚ ಮೇ ಪಾಕಮತೇ ಸೇ ಇಮಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಜಂಬೂದೀಪಸಿ ಆಮೀಸ ದೇವ ಸಮಾನ ಮಾನುಷೇಹಿ ಸೇ ದಾನಿ ಮಿಸ ಕತಾ ಏವ ಚ ಯಾಹತ್ಯೇನ ಚ್ಯಾಮ್ಲೇ ಕಿಯೇ ಪಪೋತವೇ ಖುದಾಕೇನ ಪಿ ಪಕಮಾಮಿನೇನ ವಿಪುಲೇ ಪಿ ಕಾಕಿಯೇ ಸ್ವಗೇ ಆರಾಧಯಿತವೇ ಏತಯಾ ಚ ಅಥಾಯ ಇಯಂ ಸವನೇ ಖುದಕ ಚ ಉದಾರ ಚ ಪಕಮಮತು ತಿ ಅಮ್ತಾ ಪಿ ಚ ಜನಮತು ಚಿರತೇ ಟೀಕೇ ಚ ಪಕಮೇ ಹೋತು ಇಯಂ ಚ ಅಥೇ ವಿಪುಲ ಇತಿ ಅವಧಿ ವಧಿಸಿತಿತಿ”

ಅನುವಾದ ಹೀಗಿದೆ.

ದೇವನಾಂಪ್ರಿಯ ಹೇಳುವಂತೆ ನಾನು ಸಾಮಾನ್ಯ ಆರಾಧಕನಾಗಿ ಎರಡೂವರೆ ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ನಾನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸಿಲ್ಲ. ನಾನು ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡು ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ನಾನು ತುಂಬಾ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜಂಬೂದ್ವೀಪದಲ್ಲಿ ದೇವರುಗಳು ಮನುಷ್ಯರೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತರು, ಅವರು ಈಗ ಬೆರೆತಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಉತ್ಸಾಹದ ಫಲ. ಏಕೆಂದರೆ ಇದನ್ನು ಒಬ್ಬ ಮಹಾನ್ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾತ್ರ ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ, ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸುವ ದೀನ ಮನುಷ್ಯನು ವಿಶಾಲ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಮತ್ತು ಈ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಘೋಷಣೆ, ದೀನ ಮತ್ತು ಉದಾತ್ತ ಇಬ್ಬರೂ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸಬಹುದು, ಮತ್ತು ಗಡಿನಾಡಿನವರು ಸಹ ತಿಳಿದಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಕ್ರಿಯೆಯು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಉಳಿಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಈ ವಿಷಯವು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಗಲವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

“ಗವಿಮಠ ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳು”.

ಈ ಶಾಸನದ ಪಠ್ಯವು (ದೇವನಾಂಪ್ರಿಯನ ಹೇಳಿಕೆ), ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ, ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಶೋಕನ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಸನ (ಆಜ್ಞೆ). ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಸ್ಕಿ ಅಥವಾ ಇನ್ನಿತರ ಲಘು ಶಾಸನ I (Minor Rock Edict I) ರ ಪಾಠಕ್ಕೆ ನಿಕಟವಾಗಿ ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಈ ಶಾಸನಗಳು ಅಶೋಕನ ‘ಧರ್ಮ’ದ (Dharma) ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ನೀತಿಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ.

ಶಾಸನದಲ್ಲಿರುವ ಸನಾತನ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುವುದಾದರೆ,
ಸನಾತನ ಕಾನೂನು, ಭಾರತೀಯ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ತತ್ವಗಳು, ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಆದೇಶಗಳು. ಅಶೋಕನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಇದು ರಾಜಧರ್ಮ (ರಾಜನ ಕರ್ತವ್ಯಗಳು), ಧರ್ಮಸೂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರದ ತತ್ವಗಳ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ರಾಜಾಜ್ಞೆಯ ಪ್ರಕಟಣೆ, “ಇಯಂ ಸವನೇ (ಈ ಘೋಷಣೆ)” ರಾಜಾಜ್ಞೆ (Royal Edict) ಇದು ರಾಜನ ಅಧಿಕೃತ ಘೋಷಣೆ. ಸನಾತನ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಜಾಜ್ಞೆಯು ಸ್ವತಃ ಒಂದು ಕಾನೂನು (ಸಮಯೋಚಿತ ಧರ್ಮ). ಇದು ಪ್ರಜೆಗಳಿಗೆ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಧಾರ್ಮಿಕ/ನೈತಿಕ ನೀತಿ, “ಅಮ್ತಾ ಪಿ ಚ ಜನಮತು ಚಿರತೇ ಟೀಕೇ ಚ ಪಕಮೇ ಹೋತು” (ಗಡಿನಾಡಿನವರು ಸಹ ತಿಳಿದಿರಬಹುದು ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಕ್ರಿಯೆಯು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಉಳಿಯಬಹುದು) ರಾಜಧರ್ಮದ ಅನುಷ್ಠಾನ ರಾಜನು ಕೇವಲ ದಂಡ ವಿಧಿಸುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ, ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿ ನೈತಿಕ ಉತ್ಸಾಹ (ಪರಾಕ್ರಮ/ಪಕಮ) ಮತ್ತು ಸದ್ಗುಣವನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವುದು ರಾಜಧರ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ಭಾಗವಾಗಿತ್ತು. ಅಶೋಕನ ಧರ್ಮವು ಒಂದು ರೀತಿಯ ನೈತಿಕ ಕಾನೂನು ಸಂಹಿತೆಯಂತಿತ್ತು.

ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ವ್ಯಾಪ್ತಿ “ಖುದಕ ಚ ಉದಾರ ಚ ಪಕಮಮತು ತಿ” (ದೀನ ಮತ್ತು ಉದಾತ್ತ ಇಬ್ಬರೂ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸಬಹುದು) ಮತ್ತು “ಜಂಬೂದೀಪಸಿ” ಸಾರ್ವಭೌಮ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಸಮಾನತೆ ರಾಜನ ಆಜ್ಞೆಗಳು (ಕಾನೂನುಗಳು) ರಾಜನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ (ಜಂಬೂದ್ವೀಪ) ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ.

ಸದ್ವರ್ತನೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತ ಬಡವ ಎಂಬ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಸಮಾನತೆಯ ಸನಾತನ ಕಲ್ಪನೆಗೆ (ಕರ್ತವ್ಯದ ನಿರ್ವಹಣೆಯಲ್ಲಿ) ನಿಕಟವಾಗಿದೆ.

ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಗುರಿ, “ಇಯಂ ಚ ಅಥೇ ವಿಪುಲ ಇತಿ ಅವಧಿ ವಧಿಸಿತಿತಿ” (ಈ ವಿಷಯವು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಗಲವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ) ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿ ಮತ್ತು ಉದ್ದೇಶ ಶಾಸನದ ಪ್ರಕಟಣೆಯ ಹಿಂದಿನ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಇದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಜನ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಜೆಗಳು ಸರಿಯಾಗಿ ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಡಳಿತ ಯಂತ್ರವನ್ನು (ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಧರ್ಮ ಮಹಾಮಾತ್ರರನ್ನು) ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಶಾಸನದಲ್ಲಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ತತ್ವಗಳ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ
ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ಚೌಕಟ್ಟುಗಳು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ತತ್ವಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಪಠ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ, ಅನೇಕ ಪ್ರಗತಿಪರ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಅದರಲ್ಲಿ ಅಡಗಿರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ಕಾನೂನಿನ ಮುಂದೆ ಸಮಾನತೆ , “ಖುದಕ ಚ ಉದಾರ ಚ ಪಕಮಮತು ತಿ” (ದೀನ ಮತ್ತು ಉದಾತ್ತ ಇಬ್ಬರೂ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸಬಹುದು) ಸಂವಿಧಾನದ 14 ನೇ ವಿಧಿ: ಕಾನೂನಿನ ಮುಂದೆ ಸಮಾನತೆ (Equality before Law) | ರಾಜನು ತನ್ನ ‘ಧರ್ಮ’ವನ್ನು ಪಾಲಿಸಲು ಶ್ರೀಮಂತ-ಬಡವ, ಮಹಾನ್-ದೀನ ಎಂಬ ಭೇದವಿಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರನ್ನೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನಿನಂತೆ, ಕಾನೂನಿನ (ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದ) ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತವೆ.

ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಜಾಗೃತಿ ,“ಇಯಂ ಸವನೇ… ಜಂಬೂದೀಪಸಿ ಆಮೀಸ” (ಈ ಘೋಷಣೆಯು ಜಂಬೂದ್ವೀಪದಾದ್ಯಂತ) ಕಾನೂನಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರಕಟಣೆ (Publicity of Law) ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನಿನಲ್ಲಿ, ಯಾವುದೇ ಕಾಯಿದೆಯು ಜಾರಿಗೆ ಬರುವ ಮೊದಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು.

ಅಶೋಕನು ತನ್ನ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಕಲ್ಲುಗಳ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿಸಿ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದು, ಕಾನೂನಿನ ಬಗ್ಗೆ ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿದಿರಬೇಕು ಎಂಬ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾಗಿದೆ.

ಸಾರ್ವಜನಿಕ ನೀತಿ (Public Policy) , “ಸ್ವಗೇ ಆರಾಧಯಿತವೇ ಏತಯಾ ಚ ಅಥಾಯ” (ವಿಶಾಲ ಸ್ವರ್ಗವನ್ನು ಸಹ ಪಡೆಯಬಹುದು. ಮತ್ತು ಈ ವಿಷಯಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಘೋಷಣೆ) ರಾಜ್ಯದ ನಿರ್ದೇಶಕ ತತ್ವಗಳು (DPSP) ಆಧುನಿಕ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ಪ್ರಜೆಗಳ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ಸುಧಾರಣೆಗಾಗಿ ನೀತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕು.

ಅಶೋಕನ ಧರ್ಮ ಪ್ರಚಾರವು ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯದ (Welfare State) ಒಂದು ರೂಪ. ಜನರನ್ನು ನೈತಿಕವಾಗಿ ಉನ್ನತೀಕರಿಸುವುದು (ಸ್ವರ್ಗ ಪಡೆಯುವುದು) ಸರ್ಕಾರದ ಪ್ರಮುಖ ನೀತಿಯಾಗಿದೆ.

ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ, “ಸಂಘೇ ಉಪೇತಿ ಬಾಧಂ ಚ ಮೇ ಪಾಕಮತೇ ಸೇ” (ನಾನು ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡು… ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ತಿಸಿದ್ದೇನೆ) ಮತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ (Freedom of Religion) ಅಶೋಕನು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಒಂದು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ (ಬಹುಶಃ ಬೌದ್ಧ ಸಂಘಕ್ಕೆ) ಸೇರಿದ್ದು, ಆದರೆ ತನ್ನ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ‘ಧರ್ಮ’ದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ರೂಪಿಸಿದನು.

ಇದು ಆಧುನಿಕ ತತ್ವಕ್ಕೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ನಾಯಕರು ತಮ್ಮ ವೈಯಕ್ತಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ರಾಜ್ಯದ ಕಾನೂನು ಎಲ್ಲ ಧರ್ಮಗಳ ಸಹಬಾಳ್ವೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತದೆ.

ಈ ಶಾಸನವು ಅಶೋಕನ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ನೈತಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯ ಸಾರವಾಗಿದೆ.

ಹಳೆಯ ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನೋಡುವುದಾದರೇ, ಇದು ರಾಜಾಜ್ಞೆಯ (Edict) ಮೂಲಕ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾದ ರಾಜಧರ್ಮದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಎಂದರೆ ಕೇವಲ ಶಿಕ್ಷೆಯಲ್ಲ, ಬದಲಿಗೆ ಸಮಗ್ರ ಸಮಾಜದ ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಉನ್ನತೀಕರಣ. ರಾಜನ ಆದೇಶಕ್ಕೆ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಜೆಗಳು (ದೀನ, ಉದಾತ್ತ, ಗಡಿನಾಡಿನವರು) ಬದ್ಧರಾಗಿರುವುದು ಸನಾತನ ಆಡಳಿತದ ಮೂಲಾಧಾರವಾಗಿತ್ತು.

ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನೋಡುವುದಾದರೇ, ಇದು ಕಾನೂನಿನ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕತೆ, ಸಮಾನತೆಯ (Equality) ತತ್ವ, ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದ ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯದ ಗುರಿಗಳನ್ನು (Directive Principles of State Policy) ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಶಾಸನವನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿ, ಜನರಿಗೆ ತಿಳಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು ಕಾನೂನಿನ ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜಾಗೃತಿಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ.

ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ, ಈ ಶಾಸನವು ರಾಜನಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾದ ಕಾನೂನು ಸ್ವರೂಪದ ನೈತಿಕ ಆದೇಶವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಹೇಗೆ ಪರಸ್ಪರ ಹೆಣೆದುಕೊಂಡಿದ್ದವು ಎಂಬುದನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.

“ಕಲ್ಯಾಣಿ (ಪಶ್ಚಿಮ) ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜ ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ VI ರ ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ”.

ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯ – ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ

ಚಾಲುಕ್ಯ-ವಿಕ್ರಮ ವರ್ಷ 46, ಪ್ಲವ, ತಳಿರಮವಾಸ್ಯೆ, ಆದಿತ್ಯವಾರ, ಸೂರ್ಯಗ್ರಹಣ = ಕ್ರಿ.ಶ. 1122,

ಮಹಾಮಂಡಲೇಶ್ವರ ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ- ಪಾಂಡ್ಯದೇವನು ನೊಳಂಬವಾಡಿ-32000 ವನ್ನಾಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಬನ್ನಿಗೋಳದ ಪ್ರಭು ದಂಡನಾಯಕ ಸೋಮರಸನು ಕಲಿದೇವರ ಸೇವೆಗೆ ಸುಂಕದ ಆದಾಯದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ನೀಡಿದ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.

1 ಸ್ವಸ್ತಿ [೪] ಸಮಸ್ತಭುವನಾಶ್ರಯ ಶ್ರೀಪ್ರಿದ್ದೀವಲ್ಲಭಂ ಮಹಾರಾಜಾಧಿರಾಜ ಪರ-

2 ಮೇಶ್ವರ ಪರಮಭಟ್ಟಾರಕ ಸತ್ಯಾಶ್ರಯಕುಳತಿಳಕಂ ಚಾಳುಕ್ಯಾಭರ-

3 ಣಂ ಶ್ರೀಮಭುವನಮಲ್ಲದೇವರ ವಿಜಯರಾಜ್ಯಮುತ್ತರೋತ್ತ

4 ರಾಭಿದ್ಧಿಪ್ರವರ್ಧಮಾನಮಾಚಂದ್ರಾರ್ಕ್ಕತಾರಂಬರಂ ಸಲ್ಲುತ್ತಮಿ-

5 ರೆ ತತ್ಪಾದಪದ್ಯೋಪಜೀವಿ ಸಮಧಿಗತಪಂಚಮಹಾಶಬ್ದಮಹಾ-

6 ಮಣ್ಡಳೇಶ್ವರ ಕಾಂಚೀಪುರವರಾಧೀಶ್ವರಂ ಯದುವಂಶಾಂಬರದ್ಯುಮಣಿ ಸು-

7 ಭಟಚೂಡಾಮಣಿ ನಿಜಕುಳಕಮಳಮಾರ್ತಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಿಗಣ್ಣಂ ರಾಜಿಗ-

8 ಚೋಳಮನೋಭಂಗಂ ಶ್ರೀಮತ್ತಿಭುವನಮಲ್ಲ ದೇವಪಾದಾಬ್ದಬ್ಬಂಗ(೦)ನ್ನಾ ಮಾ-

9 ದಿಸಮಸ್ತಪ್ರಶಸ್ತಿಸಹಿತಂ ಶ್ರೀಮನ್ಮಹಾರಮಣ್ಡಳೇಶ್ವರಂ ತ್ರಿಭುವನ

10 ಮಲ್ಲಪಾಣ್ಯದೇವರ್ಗೊಳಂಬವಾಡಿ ಮೂವತ್ತಿರ್ಚ್ಛಾಸಿರಮುಮಂ ದುಷ್ಟನಿಗ್ರಹ-

11 ವಿಶಿಷ್ಟಪ್ರತಿಪಾಳನ(೦)ಮ್ಮಾಡಿ ಸುಖದಿಂ ರಾಜ್ಯಂಗೆಯ್ಯುತ್ತಮಿರೆ

12 ಸ್ವಸ್ತಿ ಸಮಧಿಗತಪಂಚಮಹಾಶಬ್ಧ ಮಹಾಸಾಮಂತಾಧಿಪತಿ ಮ-

13 ಹಾಪ್ರಚಣ್ಣದಣ್ಣನಾಯಕಂ ಸಿಷ್ಟೇಷ್ಟ ಜನತುಷ್ಟಿದಾಯಕಂ ಹರಚರ-

14 ಣಸರಸೀರುಹಮಧುಕರಂ ವಿನಯರತ್ನಾಕರಂ ನಿಯೋಗಯೋ-

15 ಗನ್ಧರಂ ಪತಿಕಾರ್ಯಧುರಂಧರಂ ನಾಮಾದಿಸಮಸ್ತಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಹಿತಂ ಶ್ರೀ-

16 ಮನ್ಮಹಾಪ್ರಧಾನಂ ದಣ್ಡನಾಯಕಂ ಬನ್ನಿಗೋಳದ ಪ್ರಭು ಸೋಮರಸರ್

17 ನೊಳಂಬವಾಡಿ ಮೂವತ್ತಿರ್ಚ್ಛಾಸಿರದ ವಡ್ಡರಾವುಳದ ಸುಂಕಮನಾಳು

18 ಸುಖದಿನಿರೆ ಶ್ರೀಚಾಳುಕ್ಯವಿಕ್ರಮವರ್ಷದ 46 ನೆಯ ಪ್ಲವಸಂ-

19 ವತ್ಸರದ ತಳಿರಮಾವಾಸ್ಯೆಯಾದಿತ್ಯವಾರ ಸೋಮಗ್ರಹಣದಂದು ಶ್ರೀಮ

20 ದಯ್ಯದಿಂಬರ ಸನ್ನಿಧಾನದೊಳ್ ವಡ್ಡರಾವುಳದ ಸುಂಕ ಲಬ್ಬಕ್ಕೆ

21 ಆಜು ಪಣ ಮುಪ್ಪಾಗದೊಳಗೆ ಶ್ರೀಸ್ವಯಂಭುಕಲಿದೇವಸ್ವಾಮಿ-

22 ದೇವರಗ್ರಾಸನದ ಸತ್ರಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟ ಪಾಗವೊಂದು ಈ ಧರ್ಮ್ಮಮಂ

23 ಪ್ರತಿಪಾಲಿಸಿದವರ್ಗ್ಗೆ ಪ್ರಯಾಗೆವಾರಣಾಸಿಕುರುಕ್ಷೇತ್ರದೊಳ್

24 ಸಾಸಿರ್ಬ್ಬವೇ್ರದಶಾಸ್ತ್ರ ಪಾರಗರ್ಗ್ಗೆ ಸಾಸಿರ ಕವಿಲೆಯನುಭಯಮುಖಗೊಟ್ಟ ಫ-

25 ಲಮಕ್ಕುವೀ ಧರ್ಮ್ಮನನಳಿದಾತನಾ ಪುಣ್ಯಸ್ಥಾನದೊಳಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು-

26 ಮನನಿತು ಕವಿಲೆಯುಮನಳಿದ ಮಹಾಪಾತಕನಕ್ಕು | ಸ್ವದತ್ತಾ೦

27 ಪರದತ್ತಾಂ ವಾ ಯೋ ಹರೇತಿ ವಸುನ್ಧರಾಂ । ಪಪ್ಪಿರ್ವ್ವಷ್ರಸಹಸ್ರಾಣಾಂ ವಿಷ್ಣಾ-

28 ಯಾಂ ಜಾಯತೇ ಕ್ರಿಮಿ: ಸಂದಾತಾತ್ಸಮಹತ್ಸಖ್ಯಂ ದುಃಖಮನ್ಯ-

29 ತ್ರ ಪಾಲನಂ ದಾನಂ ವಾ ಪಾಲನಂ ವೇತಿ…

“ಶಾಸನದ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ”.

ಈ ಶಾಸನವು ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ, ತೆರಿಗೆ ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ದಾನದತ್ತಿಗಳ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸಾರುವ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನೀವು ಕೇಳಿದ ಮೂರು ಭಾಗಗಳ ವಿವರಣೆ ಇಲ್ಲಿದೆ.

1. ಶಾಸನದ ಸರಳ ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದ
ಈ ಶಾಸನವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸುಲಭವಾಗುವಂತೆ ಮೂರು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು.

ಪೀಠಿಕೆ ಮತ್ತು ರಾಜರ ವಿವರ.

ಶುಭವಾಗಲಿ! ಸಮಸ್ತ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಆಶ್ರಯನಾದ, ಪೃಥ್ವೀವಲ್ಲಭ, ಮಹಾರಾಜಾಧಿರಾಜ, ಪರಮೇಶ್ವರ, ಚಾಳುಕ್ಯ ವಂಶದ ಆಭರಣದಂತಿರುವ ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ ದೇವರು (ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ) ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳುತ್ತಿರುವಾಗ, ಅವರ ರಾಜ್ಯವು ಚಂದ್ರ ಸೂರ್ಯರಿರುವವರೆಗೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತಿರಲಿ.
ಅವರ ಪಾದಕಮಲಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿರುವ, ಐದು ಮಹಾಶಬ್ದಗಳನ್ನು (ಬಿರುದುಗಳನ್ನು) ಪಡೆದ, ಕಾಂಚಿಪುರದ ಅಧಿಪತಿಯಾದ, ಯದುವಂಶಕ್ಕೆ ಸೂರ್ಯನಂತಿರುವ, ಶತ್ರುಗಳಿಗೆ ಸಿಂಹದಂತಿರುವ ಮಹಾಮಂಡಲೇಶ್ವರ ತ್ರಿಭುವನಮಲ್ಲ ಪಾಂಡ್ಯದೇವನು, ‘ನೊಳಂಬವಾಡಿ 32,೦೦೦’ (ಒಂದು ಪ್ರಾಂತ್ಯ) ಸೀಮೆಯನ್ನು ದುಷ್ಟರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ, ಶಿಷ್ಟರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾ ಸುಖದಿಂದ ಆಳುತ್ತಿದ್ದನು.

ಅಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ದಿನಾಂಕ:
ಆತನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಮಹಾಸಾಮಂತಾಧಿಪತಿ, ಮಹಾಪ್ರಚಂಡ ದಂಡನಾಯಕ, ವಿನಯದ ರತ್ನಾಕರನಂತಿರುವ ಬನ್ನಿಗೋಳದ ಪ್ರಭು ಸೋಮರಸರು ಅಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ನೊಳಂಬವಾಡಿಯ ‘ವಡ್ಡರಾವುಳ’ (ಒಂದು ಬಗೆಯ ಸುಂಕ/ತೆರಿಗೆ) ಆದಾಯವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.
ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮ ವರ್ಷ 46ನೆಯ, ಪ್ಲವ ನಾಮ ಸಂವತ್ಸರದ, ಚೈತ್ರ ಮಾಸದ (ತಳಿರ ಮಾಸ), ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯ ಭಾನುವಾರ ಸೋಮಗ್ರಹಣದ ಪುಣ್ಯಕಾಲದಂದು…

ದಾನ ಮತ್ತು ಶಾಪಾಶಯ (ನಿಯಮ):
ಅಯ್ಯದಿಂಬರ ಸನ್ನಿಧಾನದಲ್ಲಿ, ವಡ್ಡರಾವುಳ ಸುಂಕದಿಂದ ಬಂದ ಆದಾಯದಲ್ಲಿ, ಶ್ರೀ ಸ್ವಯಂಭು ಕಲಿದೇವಸ್ವಾಮಿ ದೇವರ ಅನ್ನ ಸಂತರ್ಪಣೆಗಾಗಿ (ಸತ್ರಕ್ಕೆ) ಒಂದು ‘ಪಾಗ’ (ನಾಣ್ಯದ ಮೌಲ್ಯ) ಹಣವನ್ನು ದಾನವಾಗಿ ಬಿಡಲಾಗಿದೆ.

ಈ ಧರ್ಮವನ್ನು ಯಾರು ಕಾಪಾಡುತ್ತಾರೋ ಅವರಿಗೆ ಕಾಶಿ, ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರ ವೇದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಿಗೆ ಸಾವಿರ ಕಪಿಲೆ ದನಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಿದ ಪುಣ್ಯ ಬರುತ್ತದೆ. ಯಾರು ಈ ಧರ್ಮವನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುತ್ತಾರೋ ಅವರಿಗೆ ಆ ಗೋವುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣರನ್ನು ಕೊಂದ ಪಾಪ ಬರುತ್ತದೆ. (ಸ್ವದತ್ತಾಂ ಪರದತ್ತಾಂ ವಾ… ಎಂಬ ಸಂಸ್ಕೃತ ಶ್ಲೋಕವು ಭೂದಾನವನ್ನು ಅಪಹರಿಸಿದರೆ ಕ್ರಿಮಿಯಾಗಿ ಹುಟ್ಟುವರು ಎಂದು ಎಚ್ಚರಿಸುತ್ತದೆ).

2. ಸನಾತನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಕಾನೂನು ಅಂಶಗಳ ವಿಂಗಡಣೆ
ಈ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಕಾಲದ ‘ಸನಾತನ ಧರ್ಮದ ಕಾನೂನು’ ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ‘ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಕಾನೂನು’ಗಳೆರಡರ ಛಾಯೆಯನ್ನು ಕಾಣಬಹುದ

ಅಧಿಕಾರದ ಮೂಲ, ‘ಶ್ರೀ ಪೃಥ್ವೀವಲ್ಲಭ’, ‘ಸತ್ಯಾಶ್ರಯ ಕುಲತಿಲಕ’ ಇಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವು ದೈವದತ್ತ ಮತ್ತು ವಂಶಪಾರಂಪರ್ಯವಾಗಿ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

ಇದು ಇಂದಿನ, ‘ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ’ (Sovereignty) ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಸಮ. ಆದರೆ ಇಂದು ಅಧಿಕಾರ ಸಂವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಜನಾದೇಶದಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ.

ಆಡಳಿತ ಸ್ವರೂಪ ,ರಾಜ ಮಹಾಮಂಡಲೇಶ್ವರ ದಂಡನಾಯಕ. ಇದು ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಪದ್ಧತಿಯ (Feudal System) ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಇದು ಇಂದಿನ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ( District Administration) ಹೋಲಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ.

ದಂಡನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷೆ , ‘ಮಹಾಪಾತಕನಕ್ಕು’, ‘ಕ್ರಿಮಿಯಾಗಿ ಹುಟ್ಟುವರು’ – ಇಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷೆಯು ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಯದ (Moral & Religious Fe

———————–.

ವಿಜಯ್‌ ಅಮೃತ್‌ ರಾಜ್